مقاله چاقي و اضافه وزن و بررسي رابطه بين درصد چربي بدن با ميزان فعاليت بدن

مقاله چاقي و اضافه وزن و بررسي رابطه بين درصد چربي بدن با ميزان فعاليت بدن در 20 صفحه ورد قابل ويرايش

- مقدمه و بيان مسأله

بيش از 2000 سال است كه اطلاعات پزشكي اثرات اضافه وزن را روي بيماري ها و مرگ و مير نشان داده است. در آن زمان بقراط تشخيص داد كه مرگ ناگهاني در ميان افرادي كه بطور طبيعي چاق هستند نسبت به افراد لاغر بيشتر رايج است و اين موضوع در عرض 50 سال گذشته بسيار مورد بحث بوده است (8).

در سالهاي اخير درك اهميت توزيع چربي، به ويژه چربي شكمي به عنوان عامل خطرزا براي بسياري از بيماري ها و مرگ و مير ناشي از آنها مورد توجه پژوهشگران بوده است. يافته هاي پژوهشي نشان مي‎دهد كه چربي درون شكمي يا احشايي، بيش از چربي زيرپوستي مسئول افزايش خطر بيماري هاست (4).

با توجه به اين موضوع كه افراد چاق بيشتر در معرض خطر ناتواني هاي جسماني، اجتماعي و رواني قرار دارند، كم تحركي و چاقي به عنوان يكي از مهمترين عوامل تهديدكننده سلامت و تندرستي در همه كشورهاي دنيا در نظر گرفته مي‎شود همچنين مطالعات انجام شده در شروع قرن بيستم نشان داد كه توزيع چربي موضعي نقش مهمي در مرگ و مير افراد دارد (4)، هر چند تا پايان جنگ جهاني دوم در اين زمينه فعاليت چشمگيري انجام نشد. اما پس از آن، نتايج مطالعات نشان دادند كه افراد چاق با توزيع چربي بدن آندروئيد يا مردانه نسبت به افراد با چاقي ژينوئيد يا زنانه بيشتر در معرض خطر ابتلا به بيماريهاي قلبي و ديابت هستند. بررسي‌هاي كلينيكي و همه گير شناسي در سال 1980 نيز وجود ارتباط بين توزيع چربي بدن و افزايش خطر مرگ و مير را تأئيد كردند. همچنين پژوهشگران به وجود رابطه بين فعاليت هاي جسماني و بيماري هاي مختلف از جمله بيماري هاي قلبي- عروقي پي بردند. البرايت و يولاك اظهار مي دارند، كه دليل افزايش جمعيت مبتلا به بيماري هاي قلبي- عروقي، كم تحرك است و اجراي فعاليت هاي منظم و مستمر جسماني مي‎تواند از توسعه بيماري هاي قلبي- عروقي جلوگيري كند (7) چاقي شكمي خطر ابتلاء به پرفشار خوني، بيماري‌هاي قلبي- عروقي، افزايش انسولين خون، ديابت، بيماري هاي مربوط به كيسه صفرا، سكته مغزي و سرطان سينه و رحم را افزايش مي‎دهد (4).

بنابراين با توجه به ارتباطي كه بين ميزان فعاليت بدني و ميزان چربي و چگونگي توزيع آن در قسمتهاي مختلف بدن با مشكلات مربوط به تندرستي وجود دارد، اندازه گيري فعاليت بدني، تركيب بدني و نحوه توزيع چربي در بدن مورد توجه بسياري از پزشكان، متخصصين بهداشت و متخصصين ورزشي قرار گرفته است. براي تعيين تركيب بدن روشهاي مختلفي از جمله وزن كشي در زير آب[1]، مقاومت الكتريكي[2] يا رقيق سازي ايزوتوپي[3] است كه اين تكنيكها معمولاً در مكانها و محيط هاي پزشكي، بهداشتي و ورزشي در دسترس نيستند. روش تعيين درصد چربي بوسيله‌ي كاليپر داراي دقت بالا و قابل اجراست. به غير از ارزيابي درصد چربي بدن، شاخص هاي ديگري كه معمولاً در ارتباط با تندرستي مورد ارزيابي قرار مي‌‌گيرند، شاخص توده بدني (BMI)[4]، ضخامت چربي زير پوستي، نسبت دور كمر به دور نشيمنگاه (WHR)[5] است. بطوري كه WHR يا نسبت دور كمر به نشمينگاه كه يكي از ساده ترين روشهاي ارزيابي توزيع چربي در بدن هستند. براي تعيين خطر بيماريهاي قلبي- عروقي استفاده مي‎شود. كچ، مك آردل (1993) در كتاب فيزيولوژي ورزش اشاره مي‌كنند كه اگر (WHR) در مردان بيشتر از 9/0 باشد بيانگر افزايش خطر مرگ ناشي از بيماري هاي قلبي- عروقي و ساير بيماريها مانند ديابت، بالا بودن تري گليسيريد و پرفشار خوني است (17).

تحقيقات انجام يافته در سالهاي اخير مشخص شده است كه شاخص نسبت دور كمر به دور لگن (WHR) پيشگوي قوي براي بيماري هاي قلبي- عروقي است (6).

با توجه به خطرات ناشي از ناهنجاريهاي تركيب بدني در تندرستي افراد و به طور كلي جامعه، مسأله اي كه در اين تحقيق مطرح است اطلاع از ميزان ارتباط بين مهمترين متغيرهاي تركيب بدني يعني (BMI) ، (WHR) ، درصد چربي بدن با عوامل خطرزاي قلبي- عروقي شامل قند خون ناشتا،‌ كلسترول تام، تري گليسيريد، ليپوپروتئين پرچگالي، ليپوپروتئين كم چگالي و نسبت ليپو پروتئين كم چگالي به ليپو پروتئين پرچگالي (عامل خطر) و همچنين ارتباط آنها با ميزان فعاليت بدني افراد مورد بررسي است.

بنابراين سؤالات اصلي تحقيق عبارتند از:

آيا بين افراد فعال و غيرفعال از نظر عوامل خطرزاي قلبي- عروقي تفاوتي وجود دارد؟

آيا بين شاخص هاي پيكرسنجي و عوامل خطرزاي قلبي- عروقي رابطه اي وجود دارد؟

آيا بين افراد فعال و غيرفعال از نظر ميزان شاخص هاي پيكرسنجي تفاوتي وجود دارد؟

2- اهميت و ضرورت تحقيق

چاقي يكي از شايع ترين مشكلات بهداشتي در عصر حاضر است كه از آن به عنوان يكي از عوامل خطرزا براي بسياري از بيماريها ياد مي‎شود. چاقي زمينه ساز بسياري از مرگ و ميرها بوده است. و هر ساله هزينه هاي اجتماعي و مالي هنگفتي را بر جوامع بشر تحميل مي‌كند (3). بنابراين تعيين مرز دقيقي براي چاقي در هر جامعه و تعيين ارتباط آن با عوامل تهديد كننده سلامتي مي‎تواند نقش مهمي در كاستن مرگ و مير ناشي از بيماريهاي مرتبط با چاقي از يك سو، كاهش هزينه هاي اجتماعي و مالي از سوي ديگر داشته باشد. لذا پيشگيري از عوارض چاقي به ويژه بيماريهاي قلبي- عروقي ضروري است و كنترل چاقي و ليپيدهاي خون از اهميت خاصي برخوردار است.

واضح است كه پيشگيري ارزان تر و مفيدتر از درمان است و به لحاظ اجتماعي و اقتصادي هم مقرون به صرفه و مفيد مي باشد، زيرا با كاستن از عوارض بيماريها از هزينه هاي غيرضروري و اتلاف وقت جلوگيري به عمل خواهد آمد و از اين طريق از سنگيني بار تحميل شده بر اقتصاد جامعه نيز كاسته خواهد شد (7).

با توجه به نقش مثبت و پيشگيرانه فعاليت هاي جسماني از بعضي بيماري ها و اهميت سلامتي اعضاي جامعه تعيين ميزان رابطه بين فعاليت هاي جسماني و برخي عامل هاي خطرساز قلبي- عروقي ضرورتي براي انجام اين تحقيق است.

كمبود اطلاعات در زمينه ميزان ارتباط درصد چربي بدن، شاخص توده بدني و نسبت دور كمر به دور نشيمنگاه در كشور ضرورت ديگري را براي انجام اين پژوهش نمودار مي سازد. و همچنين با توجه به سادگي اندازه گيري مربوط به اين شاخص ها و پايين بودن هزينه آنها در مقابل آزمايش هاي مختلف پزشكي در صورت وجود ارتباط با عوامل خطرزا در جامعه مورد تحقيق با داشتن نورم و با يك اندازه گيري ساده مي‎توان احتمال بروز بيماري هاي قلبي- عروقي را در افراد معلوم كرد. و همچنين ابزار مؤثري در پيشگيري از آن بيماري ها و نيز ساير بيماري هاي ناشي از چاقي باشد.

3- اهداف پژوهشي

3-1- هدف كلي

هدف كلي پژوهش حاضر بررسي رابطه بين (WHR) ، (BMI) و درصد چربي بدن با ميزان فعاليت بدني و عوامل خطرزاي قلبي- عروقي در جامعه مردان 30 سال به بالاي قزوين است.

- شاخص توده بدن (BMI)

شاخص توده بدن از تقسيم جرم به كيلوگرم بر مجذور قد به متر بدست مي آيد يعني از اين روش ساده براي اندازه گيري توده چربي بدن استفاده مي‎شود و معيار سنجش اضافه وزن، چاقي درجه 1، چاقي درجه 2، و چاقي درجه 3 است (2).

5- درصد چربي بدن (%BF)

نسبت وزن چربي بدن به وزن بدون چربي بدن بر حسب درصد كه در اين تحقيق با استفاده از اندازه گيري ضخامت چربي زير پوستي سه ناحيه سه سر بازو، شكم و فوق خاصره اي و فرمول مربوط محاسبه مي شود (2).

6- نسبت دور كمر به دور لگن (WHR)

يكي از شاخص هاي مهم تركيب بدني است كه از تقسيم اندازه دور كمر به دور نشيمنگاه به متر يا سانتي متر بدست مي آيد و از معتبرترين شاخص هاي پيكرسنجي در تعيين احتمال خطر بيماري هاي قلبي – عروقي است.

7- فعال و غير فعال

در اين تحقيق افرادي كه بر اساس اظهار نظر خودشان داراي فعاليت منظم و مستمر ورزشي (حد اقل 3 جلسه در هفته و هر جلسه به مدت نيم ساعت) بودند به عنوان افراد فعال و افرادي كه داراي فعاليت منظم و مستمر ورزشي نبودند به عنوان افراد غير فعال در نظر گرفته شدند (6).


8- كلسترول تام (Tcho)

نوعي چربي است كه يا از طريق مواد غذايي وارد بدن مي شود يا اينكه توسط خود بدن (كبد) ساخته شده و وارد خون مي گردد. به طوريكه مقدار زياد آن درخون موجب بروز بيماريهاي قلبي – عروقي مي‎شود. در پژوهش حاضر مقدار كلسترول تام در cc5 خون موردنظر است (2).

9- ليپوپروتئين پر چگال (HDL)

نوعي ليپو پروتئين موجود در خون است كه با انتقال كلسترول به كبد از رسوب آن در ديواره رگها جلوگيري مي كند و به چربي مفيد يا چربي خوب خون معروف است كه حاوي پروتئين زياد، تري گليسريد كم، مقادير متوسط فسفو ليپيد و مقادير نسبتاً كم كلسترول است. در پژوهش حاضر مقدار HDL در cc5 خون موردنظر است (16).

10- ليپوپروتئين كم چگال (LDL)

نوعي ليپوپروتئين موجود در خون است كه مقدار زياد آن موجب رسوب كلسترول در ديواره عروق شده و به چربي مضر يا چربي بد خون معروف است، كه حاوي تري‌گليسيريد كم، كلسترول زياد و مقادير متوسطي از پروتئين و فسفوليپيد است. در پژوهش حاضر مقدار LDL در cc5 خون موردنظر است (16).


11- ليپوپروتئين بسيار كم چگال (VLDL)

نوعي از ليپوپروتدين هاي پلاسمايي كه حاوي تري گليسيريد زياد، مقادير متوسط فسفو ليپيد و كلسترول و پروتئين اندك است. مقدار متوسط آن در خون 6/0 گرم در ميلي ليتر است در پژوهش حاضر مقدار VLDL در cc5 خون موردنظر است (16).

12- عامل خطر (RF)

به عامل اصل خطر ساز معروف است كه از تقسيم ليپوپروتئين كم چگال بر ليپوپروتئين پر چگال (LDL/HDL) بدست مي آيد و عاملي است كه در كل، خطرات ناشي از چربيهاي خون را ارايه مي كند و چنانچه مقدار اين نسبت بيشتر از 3 باشد. اعلان خطري براي فرد است (2).

13- تري گليسريد (TG)

شكل ذخيره شده چربي در بدن انسان كه هر مولكول آن از سه ملكول اسيد چرب ويك مولكول كلسترول تشكيل شده است. در حالت ناشتا تري گليسيريد هاي ذخيره شده در بافت هاي عضلاني و چربي تجزيه شده و اسيد هاي چرب حاصل براي استفاده به بافت هاي مختلف منتقل مي شوند در پژوهش حاضر ميزان تري گليسريد در cc5 خون موردنظر است (2).

14- قند خون ناشتا (FBS)

ميزان قند خون در پلاسما بعد از 12 ساعت ناشتايي است كه مقدار طبيعي آن بين 70 تا 110 ميلي گرم درصد ميلي ليتر خون است.