گزارش كارآموزي بررسی حسابداري شهرداري

گزارش كارآموزي بررسي حسابداري شهرداري در 77 صفحه ورد قابل ويرايش


پيشگفتار

تهران كه از سال1210 هـ .ق. آقا محمد خان قاجار آن را به پايتختي برگزيد در طول حيات سياسي- اجتماعي خود چنان رشد سريع و غافل گيرانه اي داشت كه كمتر كسي چنين تصوري برايش ممكن بود. تهران امروز كه به عنوان يكي از ابر شهرهاي دنيا محسوب مي شود و جمعيتي بالغ بر ده ميليون نفر را در خود جاي داده است، متأسفانه از گذشتة نه چندان دور خود، نشانه هاي كمي سراغ دارد.


تاريخچه تهران و شهرداري

تا سال 1284 هـ .ق. شهر تهران همچنان در حصار كهن شاه تهماسبي قرار داشت، و به حداكثر گسترش خود رسيده بود. افزايش روزافزون جمعيت ، كمبود زمين براي خانه سازي ، ايجاد و گسترش باغها و خانه هاي مسكوني در خارج حصار شهر، و سرانجام نياز به شهري كه درخور پايتختي ايران باشد، ناصرالدين شاه قاجار را بر آن داشت تا انديشة گسترش تهران را به مرحلة اجرا در آورد.

اجراي طرح توسعة تهران به عهدةميرزا يوسف مستوفي الممالك صدراعظم و ميرزا عيسي وزير دارالخلافه گذاشته شد. دراين دوره بود كه شهرداري معنا پيدا كرده و آغاز به كار كرد. كه در دوران ناصرالدين شاه قاجار نام آن احتسابيه بوده و رييس آن نيز شخصي به نام محمد كريم خان مختار السطنه بوده است.

جمعي از معماران ايراني و مهندسان خارجي زير نظر يك مهندس فرانسوي به نام بهلر طرح توسعة شهر را مهيا ساختند برابر طرح تازه شهر تهران را حصاري هشت ضلعي با دوازده دروازه محصور مي كرد.

كار توسعة شهر با ويران سازي با روي كهن، و پر كردن خندقهاي دور شهر آغاز شد، و ايجاد باروي جديد و كندن خندقهاي تازه به دور آن، و ساختن دروازه هاي نو بيش از ده سال به درازا كشيد. تهران جديد يكباره از نظر وسعت چندين برابرشد. محيط شهر از سه كيلو متر به نوزده كيلومتر ، و وسعت آن از چهار ميليون متر مربع به بيش از هيجده ميليون مترمربع رسيد. محله هاي قديمي به تدريج توسعه يافت، و با گشايشي كه با افزوده شدن زمينهاي تازه در كار شهر پديد آمد معابر ، باغها و خانه هاي جديد ساخته شد. بخش شمالي شهر از نظر آباداني پيشرفت و سرعتي روزافزون داشت، اما در بافت شهر كهنة تهران دگرگوني اساسي پديد نيامد. مشكلات بزرگي چون بي نظمي، تنگي و باريكي و پرپيچ و خمي كوچه ها و معابر، تاريك بودن آنها در شب، خاك آلود بودن در فصلهاي خشك ، و پر گل بودن آنها درزمستان و مشكلات بسيار ديگر همچنان در بخش كهنة شهر تهران موجود بود. اما در بخش شمالي شهر ايجاد خيابانهاي تاره چون لاله زار، علاءالدوله و مريضخانه و چراغ گاز و بناي ساختمانها وپاركها و ميدانها ي جديد چون پارك ظل السطان و عمارت مسعوديه، پارك و عمارت اتابك ، پارك امين الدوله، باغ وعمارت بهارستان و ميدانهاي توپخانه و مشق به تدريج به تهران چهرة يك شهر تازه بخشيد.

همزمان با توسعة شهر و در سالهاي پس از آن ابنية مهمي چون تكية دولت، دروازة دولت (درشمال ارگ در جاي دروازة ارگ) سر در الماسيه، موزه يا تالار سالم، ساختمان گالري، اندرون يا فرح آباد و… در داخل محوطة ارگ. عشرت آباد، سرخه حصار و كامرانيه نيز در خارج از تهران ساخته شد.

درفاصلة سالهاي 1248 تا 1309 هـ . ق. جمعيت تهران از 160000 تن به 250000 تن افزايش يافت. در همين سال شمار خانه هاي تهران به 18000 باب رسيد كه از اين تعداد 9000 باب آن در بخش جديد شهر ايجاد شده بود.

روند توسعة تهران در آغاز سدة چهاردهم هجري رو به آهستگي نها د تا جايي كه در طول پادشاهي مظفر الدين شاه يعني از سال 1313 تا 1324 هـ . ق. به جز ساختمان قصر فرح آباد آن هم در خارج از حصار شهر، بناي قابل توجه ديگري در نهران ساخته نشد. و از آن پس نيز تا پايان دورة سلطنت سلسلة قاجار به سبب ناپايداريهاي سياسي، اقتصادي و اجتماعي ، تهران نه تنها روبه آباداني و گسترش نداشت، بلكه آنچه در طول سدة سيزدهم واوايل سدة چهاردهم هجري ساخته شده بود، روبه ويراني و فرسايش نهاد.


نقشه هاي تهران

نخستين نقشه برداري فني از تهران يك سال بعد از توسعة شهر يعني از سال 1285
هـ .ق. آغاز شد. مهندسان مدرسة‌دارالفنون زير نظر عبدالغفارخان نجم الملك مأمور انجام اين كار گرديدند. كار نقشه برداري د رمراحل مختلف و با همكاري گروههاي متفاوت در فاصلة سالهاي 1285 تا 1309 هـ .ق. كه نقشه به چاپ رسيد. ادامه يافت.

بررسي نقشة عبدالغفار خان، بهبودي وضع شهر سازي، ايجاد معابر و خيابانهاي منظم، پيدايش ميدانهاي وسيع ، ايجاد پاركها و باغهاي گسترده و بالاخره پديدار شدن محلات كم تراكم از نظر ساختماني را به خوبي آشكار مي سازد. اين بهبود و پيشرفت در بخش شمالي تهران بيشتر وچشمگير تر بوده است. پس از اين نقشه، نقشه هاي ديگري نيز از تهران تهيه گرديده، كه گسترش تدريجي تهران در آنها نشان داده شده است.

گذشته از اين نقشة جامع ، نقشه هاي ديگر كه نمايانگر شهر تهران و حومة آن است، و نقشه اي كه ساختمانهاي داخل ارگ تهران را نشان مي دهد، موجود است. رفته رفته تهران به گسترش امروز رسيد و به 22 منطقه تقسيم شد است.

كه منطقه 5 شهرداري تهران از سال 1358 و پس از انقلاب به عنوان يكي از مناطق 22 گانه تهران محسوب و شامل مناطقي همچون كن، اكباتان ، جنت‌آباد، شهران و … مي باشد و جمعيتي بالغ بر 600 هزار نفر در اين منطقه سكونت دارند.


تعريف حسابداري

حسابداري بطور مختلفي بيان گرديده است ولي تعريفي كه در حال حاضر مورد قبول اكثر مولفان و متخصصان و اساتيد اين فن قرار گرفته است:

آنرا عبارت از: فن ثبت ، طبقه بندي وتلخيص فعاليتهاي مالي يك موسسه در قالب اعداد قابل سنجش بپول وتفسير نتايج حاصل از بررسي اين ارقام دانسته اند و دفترداري عبارت از فني است كه بوسيله آن عمليات پولي و عملياتي كه داراي ارزش پولي است در دفاتر مخصوص ثبت شده بطوريكه همواره نتايج مشروحه زير از آن حاصل گردد.

1- چه عملياتي در يك موسسه انجام گرفته است.

2- نتبجه اين عمليات در يك سال مالي چه بوده است.

3- وضع مالي موسسه دريك تاريخ و زمان معين چگونه است.

4- تفسير و تجربه و تحليل گزارشها و صورتحسابهاي مالي

بطوريكه از تعريف فوق برمي آيد، مرحله ثبت وطبقه بندي را دفترداري وتلخيص فعاليتهاي مالي و تفسير نتايج آنرا حسابداري ميگويند. در حقيقت حسابداري جنبه علمي دفتر داري راتشكيل ميدهد و شامل مراحل ثبت وطبقه بنديست.

دردفترداري مترادف از دفتر روزنامه براي ثبت و از دفتر كل براي طبقه بندي استفاده ميشود.

تعريف حسابداري براي شهردرايها كه جزئي از حسابداري دولتي ميباشد نميتواند از حدود ضوابط بيان شده در تعريف فوق خارج باشد، منتها كليه فعاليتهاي مالي سازمانهاي دولتي و شهرداريها بر اساس قوانين ومقررات وآئين نامه هاي مربوطه امكان پذير است و در نهايت در طبقه بندي وتلخيص فهاليتها اثر مستقيم خواهد داشت. به عبارت ديگر فن تركيب و تطبيق اصول وموازين متداول حسابداري از يك طرف با قوانين و مقررات مالي شهرداري از طرف ديگر اساس «اصول حسابداري شهرداريها در ايران» را تشكيل ميدهد.
خصوصيات حسابداري شهرداري ها

حسابداري شهرداريها در مقام مقايسه با حسابداري بازرگاني جزئي از حسابداري دولتي ميباشد و كليه خصوصيات قائل شده در كتب و منابع مختلف حسابداري دولتي در مورد حسابداري شهرداريها نيز صادق است ولي حسابداري شهرداريها در مقايسه با حسابداري دولتي داراي ويژگي خاص ميباشد.

دستگاه هاي اجرائي دولتي كه اعتبار بودجه برنامه اي آنان از محل اعتبار بودجه كل كشور تامين و پرداخت ميگردد، ايجاد كننده تعهدات و پرداخت كننده هزينه هاي انجام شده خواهند بود و هزينه هاي انجام شده را دردفاتر خود ثبت مينمايند و در آمد دولت در دستگاه ديگري (خزانه داري كل) متمركز ميگردد.

درصورتيكه در شهرداريها حسابداري در آمد و هزينه در يك واحد مالي مجتمع در دفاتر منعكس خواهد شد.


درآمد و هزينه

درصورتيكه دراثر يك فعاليت مالي افزايشي در سرمايه يك موسسه ايجاد گردد اين افزايش در سرمايه را «درآمد» و در صورتيكه در اثر يك فعاليت مالي كاهش در سرمايه موسسه پديد آيد اين كاهش در سرمايه را «هزينه» گويند. درپايان دوره مالي حسابهاي در آمد و هزينه موسسات بازرگاني كه بحساي موقت يا اسمي موسومند بحساب سود و زيان بسته خواهند شد تاسود يا زيان و در نهايت «ارزش ويژه» موسسه تعيين شود.

درصورتيكه در حسابداري شهرداريها بجاي حساب سود وزيان از حسابي بنام حساب «در آمد و هزينه» جهت بستن حسابهاي موقت و تعيين «مازاد» ويا «كسر» خالص استفاده ميشود و در آمد شهرداري براي يك دوره مالي نسبت به هزينه هاي انجام شده همان دوره درقالب اين حساب محاسبه ومشخص ميگردد، شهرداريها با توجه به نوع فعاليت ووظايف قانوني خود از جمله موسسات خدماتي، غير انتفاعي وفاقد سرمايه ميباشند لذا مازاد خالص آنان در بودجه مصوبه سال بعد بعنوان مازاد تخصيص نيافته منعكس خواهدشد.
تحقق درآمد و هزينه و ايجاد تعهد

موسسات بازرگاني ، صنعتي ، خدماتي اعم از دولتي ويا خصوصي از يك سو عرضه كننده كالا وارائه دهنده خدمت ميباشند واز سوي ديگر خود مصرف كننده ونيازمند كالاهاي توليدي و خدمات ساير موسسات بازرگاني و خدماتي خواهد بود، اين مبادلات ، خدمت به خدمت ويا كالا به كالا ويا كالا به خدمت كه مباني وبقاي واحدهاي اقتصادي

جامعه را تشكيل ميدهد همواره براي يك طرف معامله ايجاد هزينه و تعهد و براي طرف ديگر موجب كسب در آمد خواهد بود ، بديهي است اين در آمد و هزينه زماني تحقق خواهد يافت كه خدمتي انجام شده باشد ويا كالا و اموالي بتصرف در آمده باشد

وبدين ترتيب اعمال مالكيت براي طرف مقابل قطعي و محرز گردد.

- پرداخت

پرداخت آخرين مرحله از مراحل 9 گانه ميباشد كه درازاء انجام كار يا ايجاد تعهد يا بعنوان كمك و اعانه وياتحت هر عنوان ديگر از محل اعتبارات بودجه مصوب شهرداري در حق ذينفع از طريق تنخواه گردان يا بانك ويا در موارد بسيار استثنائي از طريق صندوقدار يا كسي كه پرداخت هزينه هاي بعهده اومحول ميشود مكلف است در موقع پرداخت نسبت به هويت واهليت دريافت كننده وجه وصحت واصالت امضاء حواله دقت هاي لازم را بعمل آورد واسناد و امضائي كه ذمه شهرداري را از دين مبري سازد از گيرنده وجه دريافت كند.

تعريف تنخواه گردان

تنخواه گردان عبارتست از وجوهي كه از محل اعتبارات مصوب براي پرداخت هزينه هاي جاري ازطرف ذيحساب در اختيار مامورين يا واحدهاي ذيربط قرار ميگيرد تا بتدريج كه هزينه هاي مربوطه انجام ميشود اسناد هزينه تحويل ،مجدداً معادل همان اسناد وجه دريافت دارند.

انواع تنخواه گردان

با توجه به موارد اشاره شده در تعريف فوق كه عيناً ازدستور العمل صادره از طرف وزارت كشور استخراج گرديده است لزوم سه نوع تنخواه گردان در شهرداريها بشرح زير ضروري بنظر ميرسد:

1- تنخواه گردان حسابداري

2- تنخواه گردان پرداخت

3- تنخواه گردان مناطق و واحدهاي اجرائي

تنخواه گردان حسابداري

تنخواه گردان حسابداري مبلغي است كه بنا به در خواست رئيس حسابداري ويا مدير امور مالي و بموجب موافقت شهردار (ذيحساب) برقرار و از محل كليه اعتبارات بودجه مصوبه بمنظور پرداخت هزينه هاي جاري وتعهدات سالهاي قبل در اختيار واحد حسابداري قرار داده ميشود.

ميزان و مبلغ تنخواه گردان حسابداري معمولاً معادل ميزان و مبلغ پرداختي سه ماه با توجه به پرداختي سال قبل كه از سه دوازدهم اعتبارات مصوب تجاوز نكند خواهد بود، يا بعبارت ديگر ميزان تنخواه گردان حسابداري ميبايست حداقل پرداخت هاي سه ماه شهرداري را كفايت نمايد.

واگذاري تنخواه گردان حسابداري

ثبت عمليات مربوط به واگذاري تنخواه گردان حسابداري در دفاتر مالي شهرداري به ترتيبي خواهد بود كه ابتدا حساب بانكي در آمد بابت پرداخت تنخواه گردان حسابداري بستانكار وحساب اعتبارات تخصيصي بهمان مبلغ بدهكار ميگردد سپس بر اساس اعلاميه بانكي مبني بر انتقال مبلغ، فوق بحساب جاري هزينه حساب بانكي هزينه بدهكار وحساب تنخواه گردان حسابداري بستانكار خواهد شد، ثبت عمليات فوق الذكر به ترتيب زير است:

اشتباهات

هر چند سيستم كار بانكها بطريقي است كه اشتباه در عمليات بانكي بندرت اتفاق ميافتد با اين همه اين احتمال وجود دارد كه بانك بجاي حسابجاري شهرداري حساب موسسه ديگري را بدهكار يا بستانكار نمايد كه اين خود باعث مغايرت در صورتحساب بانك دفاتر شهرداري ميگردد.

ب) عملياتي كه بوسيله شهرداري بحسابجاري منظور ولي دردفاتر بانك عمل نشده است.

پرداختها

ممكن است از طرف شهرداري چك يا چكهاي در وجه ذينفع صادر شده باشد ولي تا تاريخ تنظيم صورتحساب بانكي هنوز به بانك ارائه نگردد وبحساب منظور نشده باشد اينگونه چكها را «چكهاي معوق» مينامند.

واريزي ها

واحد حسابداري شهرداريها طبق اصول متداول بمحض پرداخت وجهي بحساب جاري شهرداري حساب بانك را در دفتر خود بدهكار مي نمايند، در حاليكه ممكن است بانك با يك روز، تاخير اين مبلغ را بحساب شهرداري منظور نمايد، دراينصورت صورتحساب واصله از بانك با دفاتر مالي شهرداري مغاير خواهد بود، اينگونه وجوه را وجوه بين راهي مينامند.


اشتباهات

درجريان عمليات مربوط به حسابداري از جمله ثبت عمليات بانكي ممكن است اشتباهات مختلفي رخ دهد و اين امر مغايرت هائي را در پي خواهد داشت، بروز اين گونه اشتباهات نيز موجب عدم تطبيق مانده طبق صورتحساب بانك و دفاتر شهرداري خواهد شد، از اين لحاظ بايد لااقل ماهي يكبار كليه صورتحساب هاي بانك را با دفاتر تطبيق داده و اختلاف آنرا مورد رسيدگي قرار گيرد و نسبت به رفع آن از طريق دفاتر حسابداري اقدام شود، اين اختلافات در گزارشي كه به صورت مغايرت بانك موسوم است منعكس و علل مغايرت جهت ثبت در دفاتر حسابداري مشخص شود.

طرز تهيه و تنظيم صورت مغايرت بانكي در شهرداري ها

بمنظور تهيه و تنظيم صورت مغايرت بانكي ميبايست به ترتيب اقدامات مشروحه زير بعمل آيد.

1- كليه چكها ي صادره از لحاظ شماره و مبلغ مندرج در آن با دفتر و صورتحساب بانك با ته سوش چكها مقايسه و باعلامت( ) مشخص گردد.

2- جمع بدهكار و بستانكار دفتر بانك وصورتحساب بانك مجدداً كنترل تا نسبت به مانده هاي تعيين شده اطمينان بيشتري حاصل گردد.

3- اقلام مندرج در ستون بدهكار و بستانكار دفتر با اقلام مندرج در ستون بدهكار و بستانكار صورت حساب بانك مقايسه و با علامت(‌) مشخص شود.

4- اقلام مندرج در دفتر بانك و صورتحساب بانك كه با علامت() مشخص نشده است مورد مطالعه قرار گرفته و ماهيت آنان معلوم گردد.

5- با تعيين ماهيت اقلام باز از لحاظ چكهاي معوق، هزينه هاي بانكي، اشتباهات وغير. …

نسبت به تهيه و تنظيم صورت مغايرت بانك بمنظور پي بردن به علل اختلاف ميان مبادرت، ميشود، صورت مغايرت بانكي بطور مختلف تهيه و تنظيم خواهد شد، گاهاً مانده دفتري شهرداري را مبناء قرار داده و با افزايش و كاهش اقلام باز به مانده بانك خواهيم رسيد، و بعضاً مانده طبق صورتحساب بانك را با مانده دفتر تطبيق ميدهند و در حالت سوم مانده در دفاتر شهرداري بطور جداگانه و مانده طبق صورتحساب بانك نيز جداگانه اصلاح ميشود تا مانده حقيقي حساب بانك درتاريخ تهيه و تنظيم صورت مغاير بانك بدست آيد روش اخير مطلوب ترين روشي است كه امروزه كاربرد بيشتري دربين حسابداران دارد.