طرح مالي كارخانه برق شهري

پروژه مالي كارخانه برق شهري در 110 صفحه ورد قابل ويرايش

مقدمه :

اكنون بيش از نود سال تاسيس كارخانه برق شهري در ايران مي‌گذرد و حدوداً سي سال تحت اين مدت موسسات توليد و توزيع برق كلاً در دست بخش خصوصي بوده نه تنها صاحبان و مديران آنها در گذشته‌اند بلكه متأسفانه دفاتر و اسناد مرتب و مدوني در دست نيست و در بيشتر موارد حتي يك نكته روشن كنندة مطلب هم دشوار بدست مي‌آيد.

1-1- تاريخچه

اگر كسي بخواهد كه تاريخ علم الكتريسيته را تا قرن ششم قبل از ميلاد بكشا ند. بر او خرده نمي‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توان گرفت زيرا در آن عصر كهربا و مغناطيس و برخي از خاصيتهاي اين دو ماده شنا‌خته شده بود و اين سخن از طا لس ملطي[1] روايت شده است كه گفته بود «مغناطيس در خود روحي دارد، چه آهن را به جنبش در مي آورد[2].»

اما در واقع الكتريسيته از تاريخ 1785 ميلادي كه كولن[3] قانون اصلي الكتريسيته ساكن را يافت و شباهت بسيار نزديك آن را با قانون جاذبة عمومي نشان داد[4] آغاز مي‌شود.

از اين زمان تا سال 1871 كه گرم ماشين برقي خود را اختراع كرد 86 سال طول كشيد. انرژي، استعداد يك سيستم براي انجام دادن كار خارجي است[5]. تأثير گذاري هر عامل بر محيط اطرا فش به همين استعداد بستگي دارد. در ميان تأثير گذاران بر محيط، انسان از اين امتياز شگرف بر خوردار است. كه مي‌تواند با به كار بردن تمهيداتي، حاملهاي انرژي را به خد مت خود در آورد و از استعداد كارزايي آنها در راههاي مطلوب خودش سود ببرد.

انسان اين مهم را به اختراع دستگاههاي لازم تحقق بخشيده است. اين دستگاهها واسطه‌اي هستند كه گونه خاصي از انرژي را به گونه‌ ديگر تبديل مي‌كند به نحوي كه از نظر كاربرد قابل استفاده و مطلوب باشد.

ماشينهاي ساده مانند اهرم، چرخ، اره، چكش و سطح شيب دار از ديرباز توسط بشر شناخته شده بودند و كار آنها اساساً تغيير شكل انرژي مكانيكي حاصل از نيروي عضلاني بود. با گذ شت زمان و متنوع شدن نياز بشر به انرژي انواع ديگري از ماشينها كه تبديلات پيچيده تري را انجام مي‌دادند اختراع شد.

ماشينهاي تازه، علاوه بر آنكه استفاده از انرژي عضلاني انسان را متنوعتر و كار آمد‌تر ساختند، توانستند منابع ديگري در بيرون از وجود انسان را نيز مهار كنند و به خدمت او در آورند.

ماشينهاي بافندگي دستي، آسيابهاي بادي و آبي و كشتيهاي بادباني را مي توان از اين زمره محسوب داشت.

دستيابي بدين گونه منابع انرژي، گام بزرگي در راه فراتر رفتن انسان از محدودة امكانات بدني وي بشمار مي‌رفت. ولي چون سيستمهاي بكار رفته، نسبت به انرژي قابل استحصال از آنها بسيار حجيم بودند، ماشينها هم مي‌بايست به همان نسبت حجيم و بزرگ باشند و همين امر محدوديتهاي بسياري را بر كم و كيف و كارائي ماشينها تحمل مي كرد.

بنابراين، توجه دانشمندان به ساخت ماشينهايي كه بتوانند منابع انرژي متراكم را به كار گيرند معطوف شد. اختراع ماشين بخار در سال 1764 ميلادي توسط جيمز وات[6]، منشأ تحولي سريع و شديد در صنعت گرديد. وجه تمايز اين ماشين جديد با ماشينهاي قبلي در اين بود كه با حجم بسيار مختصري مي‌توانست انرژي متراكم در سوخت را به انرژي از نوع دلخواه (مكانيكي) تبديل كند.

استفاده از ماشين بخار در وسائط نقليه و كارخانه‌ها به سرعت پيشرفت نمود. در كارخانه ها، با سود جستن از يك محور انتقال انرژي و با كمك تعدادي چرخ فلكه و تسمه، انرژي مكانيكي را از ماشين بخار در يا فت و بين دستگاههاي مصرف كننده توزيع مي كردند و با اين روش توانستند انرژي حاصل از ناشين بخار را مهار سازند.

ماشين بخار تا 140 سال پس از اختراع آن، يكه تاز ميدان بود و در عين حال، تلاش در راه دستيابي به ماشينهاي كار آمد‌تر ادامه داشت.مثلاً :

- در سال 1876 نيكولاس آگرست اوتو[7] ماشين چهار زمانة خود را كه با گاز كار مي‌كرد اختراع نمود .

- در سال 1892 رودلف ديزل[8] موتور اختراعي خود را به ثبت رسانيد .

- از اواخر قرن نوزدهم توربينهاي بخاري و آبي باري تهية انرژي مكانيكي از انرژيهاي حرارتي و پتانسيل وارد بازار شدند.

1-2- نخستين كارخانه برق شهري در ايران

بي ترديد، پرسابقه‌ترين و نام آورترين فرد در ميان بنياد گران صنعت برق در ايران را بايد مرحوم حاج حسين امين الضرب (مهدوي) فرزند حاج حسن امين الضرب دانست. او نخستين كسي بود كه با كسب امتياز نامة‌معتبر اقدام به تأسيس كارخانة برق شهري در ايران كرد و با توجه به شرايط زمان،‌ جمعيت و نياز مصرف،‌مولدهاي مناسب وارد كشور كرد و در تهران به كار انداخت.

آن شادروان در سال 1246 هجري شمسي ديده به جهان گشود و در 28 آذر سال 1311 بر اثر سكته در گذشت. وي در دورة اول مجلس شوراي ملي به نمايندگي انتخاب شد و نايب رئيس مجلس گرديد و در دورة ششم هم از تهران به نمايندگي رسيد. علاوه بر اينها مدتي هم رياست اتاق تجارت را بر عهده داشت.

چنانكه از امتياز نامة حاج امين الضرب بر مي‌آيد، امتياز كارخانه‌هاي برق، آجر سازي و تجاري تؤاماً گرفته شده بود. كارخانة آجر سازي، ابتداي جادة شهر ري در جنوب غربي ميدان شوش احداث شد و به بهره برداري رسيد. آجرهاي محصول اين كارخانه كاملاً شبيه آجرهاي مشبك سفالي امروزي بود، ولي به علت نبودن ملات سيمان مشكل كلي ساختمانها و شيوه‌هاي رايج ساختمان سازي در آن زمان و همچنين گراني آجرهاي توليد كارخانه‌ در مقابل ارزاني اجرت كارگران خشت مال، آجرسازي ماشيني در اين كارخانه چندان دوامي نيافت وبسيار زود تعطيل گرديد، اما از كورة بلند آن سالها براي پخت آجرها معمولي استفاده مي‌شد و مي‌توان گفت كه اين كوره، بعدها به صورت الگويي براي احداث ديگر كوره‌هاي آجرپزي درآمد.


2-2- برقراري انشعاب و نحوه وصول مطالبات

با توجه به اعلان تاسيس كارخانه چراغ برق، تأمين لوازم الكتريكي و سيم كشي انشعاب و ساختمانها بايد توسط كاركنان كارخانه انجام مي‌شد. چون نه تنها در آن زمان بلكه بيست سال بعد هم شخص يا شركتي اقدام به واردات و فروش لوازم الكتريكي ننمود و بعلاوه به هيچ وجه تخصصي هم براي اينكه در مملكت وجود نداشت. به اين منظور لوازم مورد نياز براي برقراري انشعاب و سيم كشي داخلي منازل و ساير اماكن و حتي لامپ و سرپيچ تهيه و نصب مي‌شد و براي وصول هزينه‌هاي مربوطه در دو سال اوليه كار بخط و امضاء مدير كارخانه كه شخصي فرانسوي بنام هرميه بود فاكتوري (قبض) نوشته و براي وصول به مشتري ارائه مي شد.

بهاي هريك از لوازم طبق فاكتورهاي موجود رقم قابل ملاحظه‌اي بوده، مثلاً لامپ 16 شمعي 5 قران بود و تعويض لامپ با پرداخت بهاي آن هر سه ماه يكبار توسط كارخانه انجام مي‌شد. بهاي هر دستگاه كنتور نيز 280 قران بود و به دليل گراني بعضاً كنتور را كرايه مي‌داده‌اند.

در شروع كار حتي در منازل هم انشعاباتي بدون كنتور و از طريق لامپ شماري دائر مي‌گرديد و بهاي برق براساس لامپ شماري براي پنج تا هفت ساعتي كه كارخانه كار مي‌كرد محاسبه و دريافت مي‌شد و براي كسي هم امكان استفاده بيشتر نبود. از طرفي لوازم و تخصص كاري انحصاراً در اختيار كارخانه بود، البته بعد از چند سال كه كنتور افزايش ارزانتر به مقدار كافي وارد شد در تمام منازل كنتور نصب گرديد، ولي مغازه‌ها مي‌توانستند از دو طريق يعني نصب كنتور و يا لامپ شماري استفاده كنند.

سالهاي بعد در خيابان چراغ برق مقابل كارخانه برق شخصي بنام حسن ضرابي شروع به واردات لوازم الكتريكي كرد و روي تابلوي مغازه خود نوشته بود اولين وارد كنندة لوازم الكتريكي.

لامپها در آن زمان عموماً 16، 25، 32،‌ و بندرت 100 شمعي بودند و حدود ده دستگاه چراغ آرك كه به شكل قوس الكتريكي كار مي‌كرد نيز وارد شده بود كه بيشتر براي مراسم و مبادين مورد استفاده قرار مي‌گرفت (يك دستگاه از اين چراغها بر روي سر در كارخانه در عكس دسته جمعي افتتاحيه ديده مي‌شود) .

بايد توجه داشت كه تا حدود 30 سال بعد از تاسيس كارخانه برق، امين الضرب تنها مصرف برق، روشنايي بود. 1310 بادبزن برقي و در سال 1318، راديو و يخچال وارد بازار شد.

براي نمونه در قبض مصرف برق بنام مهمانخانه مركزي (كازانچيان) از طريق محاسبه شماره كنتور كرايه‌اي،‌ براي 431 هكتووات 20/96 قران مطالبه بود. از آنجائي كه برق در آن زمان كالاي بسيار گرانبهائي بوده واحد اندازه گيري ده برابر كوچكتر از امروز يعني هكتو وات ساعت بوده، و كنتورها غالباً بر اين اساس ساخته مي‌شدند.

بهاي برق بازاء هر كيلو وات 2/0 قران يعني كيلو واتي 2 قران بود (بهاي تمام شده امروزي برق حدود يكصد ريال براي هر كيلو وات ساعت است) و علت اساسي بهاي بسيار زياد برق در آن زمان گراني سوخت، تكنولوژي پائين، راندمان كم، نياز به سرمايه زياد و بهره وري كم بوده است.

براي وصول بهاي برق مصرفي مغازه‌هاي بدون كنتور حدود شش نفر تحصيلدار از نيم ساعت به غروب مانده شروع به جمع آوري پول چراغ طبق صورت تنظيمي مي‌دادند. دو ساعت از شب گذشته دخل را تحويل دفتر شبانه مي‌نمودند. ولي براي منازل اعم از با كنتور يا بدون كنتور و مغازه‌هاي با كنتور ماهيانه قبض صادر مي‌شد و با مراجعه به منازل يا مغازه‌ها وجه دريافت مي شد، وصول اين پول كار ساده‌اي نبود و بعضاً با مراجعات مكرر وصول مي‌شد و گاهي نيز اصولاً وصول نمي‌شد.


خصوصيات شركت :
1- محاسن و معايب شركت با مسئوليت محدود در مقايسه با ديگر شركتها

الف- شركت با مسئوليت محدود هيچگونه حداقل سرمايه‌اي پيش بيني نشده و الزام قانوني ارائه مدارك در اين زمينه به اداره ثبت شركتها براي مؤسسين وجود ندارد، فقط اقرار مؤسسين به ميزان سرمايه و پرداخت آن به صندوق شركت و يا هئيت مديره در شركت نامه كافي خواهد بود.

ب- شركت سهامي عام با حضور الزامي 5 سهامدار (مدير) و شركت سهامي خاص با حداقل 3 سهامدار تشكيل مي‌گردد در صورتي كه شركت با مسئوليت محدود را مي‌توان با حداقل 2 شريك تشكيل داد .

ج- شركت با مسئوليت محدود به وسيله يك يا چند نفر مدير موظف يا غير موظف كه ممكن است خارج از شركاء هم باشند براي مدت محدود يا نا محدود ارائه شود.

د – قلمرو آگهي‌ها در شركت با مسئوليت محدود بسيار محدود است .

هـ - از معايب شركت با مسئوليت محدود اين است كه پذيره نويسي و پرداخت تمام سهم اشركه شركت صوري مي‌باشد و نيز در شركت با مسئوليت محدود ورقه‌اي بنام سهم اشركه كه به صورت اوراق تجارتي قابل انتقال اعم از با نام وبي‌ نام صادر نمي‌گردد.
2- موضوع شركت و ميزان سرمايه :

به هنگام تشكيل شركت با مسئوليت محدود شركاء مكلف به تنظيم شركتنامه و امضاء آن مي‌باشند. موضوع شركت مطابق ماده 190 قانون تجارت بايد مشروع باشد.

با وجود اينكه در قانون تجارت ايران براي سرمايه شركت با مسئوليت محدود حداقل سرمايه‌اي پيش بيني نشده ولي با اين حال زماني تشكيل مي‌شود كه كليه سرمايه نقدي آن تاديه و سهم اشركه غير نقدي آن نيز تقويم و تسليم شد و باشد.
3- نام شركت و مدت آن

در نام شركت بايد عبارت «با مسئوليت محدود» قيد شود و الا شركت با مسئوليت محدود در مقابل اشخاص، شركت تضامني محسوب شده و تابع مقررات آن خواهد بود.

در مورد مدت شركت در ايران مدت آن نامحدود است ولي در قانون فرانسه مدت شركت 99 سال مي‌باشد.
4- انحلال شركت با مسئوليت محدود

موارد انحلال شركت طبق ماده 114 قانون تجارت به شرح زير پيش بيني شده است :

- وقتي شركت براي هدفي كه تشكيل شده آن را انجام داده يا انجام آن غير ممكن باشد.

- وقتي شركت براي مدت معيني تشكيل شده و آن مدت مقتضي شده باشد.

- در صورتي كه شركت ورشكسته اعلام گردد.

- در صورتي كه به واسطه ضررهاي وارده حداقل نصف سرمايه شركت از بين رفته و يكي از شركاء تقاضاي انحلال آن را كرده باشد.


فهرست حسابها

حسابها به 2 قسمت تفكيك مي‌گردد :

1) حسابهاي تراز نامه مربوط به دارايي‌ها، بدهيها و سرمايه .

2) حسابهاي صورت سود و زيان مربوط به فروش، بهاي تمام شده كالاي فروش رفته و ساير هزينه‌ها و درآمدها .
فهرست حسابهاي تراز نامه
دارايي جاري current assets(109 – 100)

به اقلامي از دارايي موسسه اطلاق مي‌شود كه يا نقد است يا در آينده نزديك در جريان فعاليت‌هاي عادي موسسه به وجه نقد تبديل مي‌شود.
بانك Bank(101)

استفاده از سيستم بانكي امروزه در هر مؤسسه‌اي يك امر اجتناب ناپذير است، در اصطلاح حسابداري حساب بانك به حساب جاري اطلاق مي‌شود و حسابهاي پس انداز و سپرده گذاري را در عناوين ديگر طبقه بندي مي‌كنند.
صندوق cash(102)

اين حساب مخصوص ثبت وجوه نقدي است كه در موسسات براي دريافتها و پرداختهاي نقدي جاري و يا پرداختهاي نقدي آتي نگهداري مي‌شود زيرا در برخي موارد وصول وجه نقد از مشتريان اجتناب ناپذير است و همچنين برخي پرداختهاي مؤسسه نيز بصورت نقد انجام مي‌پذيرد.


تنخواه گردان (103)

در موسسات تجاري ممكن است حساب بانك به دليل امتيازات زياد جانشين صندوق گردد و كليه دريافتها و پرداختها از طريق آن انجام شود. مبلغ تنخواه گردان متناسب با دريافتها و پرداختهاي مؤسسه است.

نگهداري حساب تنخواه گردان به 2 روش زير انجام مي‌پذيرد :

الف- تنخواه گردان ثابت

ب- تنخواه گردان متغير
حسابهاي دريافتني accounts receivable (104)

حسابهاي دريافتني از جمله حسابهاي دارايي جاري است و شامل كليه مطالباتي مي‌شود كه مؤسسه بايد در آينده دريافت نمايد .

عمده‌ترين اين مطالبات ناشي از فورشهاي نسيه كالا و يا عرضه نسيه خدمات مي‌باشد.

حسابهاي دريافتني به شرح زير طبقه بندي مي‌شوند :

الف- حسابهاي دريافتني قابل وصول

ب – حسابهاي دريافتني غير قابل وصول

ج- حسابهاي دريافتني مشكوك الوصول
ذخيره مطالبات مشكوك الوصول (105)

اين حساب جزء حسابهاي دائمي است و از يك دوره مالي به دوره مالي بعد منتقل مي‌شود اين حساب كاهش دهندة حسابهاي دريافتني است و در تراز نامه از حساب دريافتني كسر شده و خالص حسابهاي دريافتني در تراز نامه منظور مي‌شود.
مواد اوليه Inventories(106)

براي ساخت محصول بايد از موادي كه در طبيعت وجود دارد و يا كالاهايي كه در كارخانه‌هاي ديگر ساخته شده‌اند استفاده نمود. به اين دسته از مواد، مواد اوليه گفته مي‌شود و به دو دسته تقسيم مي‌شود :

الف- مواد مستقيم ب- مواد غير مستقيم .
كالاي در جريان ساخت work in progress (107)

به محصولات و يا موجودي‌هايي از كالا گفته مي‌شود كه ساخت آنها هنوز به اتمام نرسيده است و تكميل كالا مستلزم كار يا افزودن مواد يا قطعات ديگري به اين كالاي نيم ساخته است.
كالاي ساخته شده Finished goods (108)

به محصولاتي گفته مي‌شود كه جريان توليد كاملاً طي كرده و براي فروش آماده مي‌باشند.
پيش پرداخت بيمه shprt- term prepayments (109)
دارايي ثابت Fixed assets (119-110)

به دارايي‌هايي گفته مي‌شود كه به طور نسبي داراي عمري طولاني هستند و در جريان عمليات عادي مؤسسات مورد استفاده قرار مي‌گيرند. اين دارايي صرفاً براي استفاده مؤسسه تهيه شده و به منظور سرمايه گذاري يا فروش مجدد تحصيل نشده‌اند.

انواع دارايي‌ ثابت به شرح زير است :
الف – دارايي ثابت مشهود (Tangible assets)
ب- دارايي ثابت نا مشهود (Intangible assets)

كه خود به دو دسته تقسيم مي‌شود :

الف : دارايي ثابت نامشهود استهلاك پذير مثل : حق الاختراع، حق التأليف

ب : دارايي ثابت نامشهود استهلاك ناپذير مثل : سر قفلي، ارزش علائم تجاري

بديهي است كه مدت استفاده دارايي نامشهود استهلاك پذير نامحدود نيست و به تدريج كه مورد استفاده قرار مي‌گيرند حق مالي آنها ارزش اوليه خود را از دست مي‌دهد. بنابراين قسمتي از بهاي تمام شده اين اقلام در ادوار مالي عمر مفيد اين دارائيها به حساب هزينه‌هاي آن دوره منظور مي‌شود.

استهلاك دارايي‌هاي ثابت غير مشهود و عمليات حسابداري آنها مشابه دارايي‌هاي ثابت مشهود مي‌باشد.
ماشين آلات و تجهيزات كارخانه plant and equipment(110)
استهلاك انباشته – ماشين آلات و تجهيزات كارخانه (111)

داراييهاي ثابت به تدريج و با گذشت زمان كهنه و فرسوده، قراضه، منسوخ و غيرقابل استفاده مي‌شوند و قيمت آنها كاهش مي‌يابد. اين كاهش تدريجي قيمت در واقع مربوط به مدت استفاده از دارايي ثابت كه آن را عمر مفيد دارايي نيز مي‌نامند مي‌باشد. تقليل ارزش دارايي ثابت در مدت عمر مفيد آن را «استهلاك» مي‌گويند. و اين كاهش ارزش براي مؤسسات يك هزينه محسوب مي‌شود.
اثاثه و منصوبات اداري (112)

استهلاك انباشته – اثاثه و منصوبات اداري (113)
اسناد دريافتني (114)
دارايي‌هاي نا مشهود (129 – 120)

به آن دسته از دارايي‌ها اطلاق مي‌گردد كه وجود مادي نداشته اما داراي ارزش اقتصادي بوده و براي دارنده آن حق ايجاد مي‌نمايد مثل حق سرقفلي ، حق امتياز .
مجوز كارگاه سيم سازي (120)
بدهي‌ها Liabilitie و حقوق صاحبان سرمايه owner equity

بدهي‌ها : مصرف تعهدات مالي مؤسسه از بابت دارايي‌ها و يا خدمات نسيه دريافتي از ديگران است كه در گذشته ايجاد شده و با انتقال دارايي‌ها و يا ارائه خدمات پرداخت مي‌شوند.

بدهي‌ها از نظر مدت سررسيد به 2 دسته بدهيهاي جاري يا كوتاه مدت و بدهي‌هاي غير جاري يا بلند مدت تقسيم مي‌شوند.

به جز بدهيهاي مذكور بدهي‌هايي نيز وجود دارند كه وقوع آنها پيش بيني مي‌شود ليكن چون قطعاً ايجاد نشده، در دفاتر ثبت نمي‌شود. اينگونه بدهيها ضميمه گزارشهاي مالي مي‌گردد.
بدهي جاري Current Liablities (209-200)

اگر سررسيد بدهي‌هاي ايجاد شده در همان دوره مالي يا دوره مالي آتي باشد به آن بدهي جاري مي‌گويند ، كه شامل موارد زير است :

1. اضافه برداشت بانكي (200)
2. اسناد پرداختني (201)
3. حسابهاي پرداختني (202)
4. پيش دريافتها (203)
5. حصه جاري بدهي‌ بلند مدت (204)
6. ساير اقلام پرداختني (205)

بدهي بلند مدت Long- term Liabilities (219 – 210)

اگر بدهي‌هاي ايجاد شده در دوره مالي جاري و آتي پرداخت نشود و سررسيد پرداخت آنها پس از سپري شدن دوره مالي آتي باشد بدهي بلند مدت پرداختني ناميده مي‌شود كه شامل موارد زير است :

الف- وام بلند مدت پرداختني (210)

ب- اسناد بلند مدت پرداختني (211)

ج- اوراق قرضه بلند مدت (212)
بدهي‌هاي احتمالي Contingent Liablities (225 – 220)

بدهي‌هايي كه احتمال قطعي شدن آنها در آينده به علت عدم وجود اسناد و مدارك و اطلاعات كافي مشخص نبوده و در نتيجه ارزيابي و ثبت آنها دقيقاً امكانپذير نباشد كه شامل موارد زير است :

الف- تضمين بدهي ديگران توسط صاحب موسسه (220)

ب- تضمين خدمات پس از فروش (221)

ج- خسارات ناشي از محكوميت دعاوي (222)
سرمايه (Capital(235 – 230)

سرمايه عبارت است از مابه التفاوت بدهي‌ها از دارايي‌ها مؤسسه يا حق صاحبان مؤسسه نسبت به دارايي‌ها مؤسسه .

فهرست حسابهاي صورت سود و زيان
فروش Soile (309 – 300)

مبلغي است كه از فروش كالا و ارائه خدمات بصورت نقد و نسيه بدست مي‌آيد.
فروش 300

برگشت از فروش و تحفيفات (301)

تخفيفات ناشي از آسيب ديدگي (302)
بهاي تمام شده كالاي فروش رفته Cost of goods sold(319 – 310)

مبلغ بهاي تمام شده كالاي فروش رفته از گزارش بهاي تمام شده كالاي فروش رفته استخراج مي‌شود كه اين گزارش در پايان هر دوره ماي به وسيله دايره حسابداري تهيه مي‌شود كه شامل موارد زير است :

الف- بهاي تمام شده كالاي فروش رفته (310)

ب- مواد (311)

ج- دستمزد (312)

د- سر بار (313)
سربار كارخانه Factory Overhead (409 – 400)

هزينه‌هايي است در كارخانه به مصرف مي‌رسند به استثناي مواد اوليه و دستمزد مستقيم، هزينه‌هاي غير مستقيم توليد را اصطلاحاً سربار ساخت، سر بار توليد، هزينه‌هاي عمومي كارخانه و يا سربار كارخانه مي‌گويند .

بعضي از اين هزينه‌ها عبارتند از :

1. سربار (400)
2. مواد غير مستقيم (401)
3. دستمزد غير مستقيم (402)
4. هزينه آموزش و كار آموزي (403)
5. هزينه بيمه (404)
6. سوخت كارخانه (405)
7. روشنايي و نيرو (406)
8. تلفن و تلگراف و فاكس (407)
9. استهلاك – ماشين آلات و تجهيزات (408)