طرح آماری بررسي عوامل مؤثر بر گرايش زوجين به طلاق با نگاهي به آمارهای طلاق در ايران

پروژه آماري بررسي عوامل مؤثر بر گرايش زوجين به طلاق با نگاهي به آمارهاي طلاق در ايران در 44 صفحه ورد قابل ويرايش

چكيده

يكي از موضوعاتي كه در چند سال اخير ذهن اكثر انديشمندان و حتي عموم را به خود مشغول كرده است مسأله طلاق مي باشد. در حال حاضر اين پديده در ايران به شكل يك مسأله و معضل اجتماعي ،مشكلات زيادي را براي افراد و خانواده هاي در معرض طلاق به وجود آورده است .هدف اين مقاله بررسي عوامل مؤثر بر گرايش زوجين به طلاق (مطالعه موردي شهرستان داراب)مي باشد. چارچوب نظري اين پژوهش با توجه به تحقيقات پيشين و مطالعاتي كه در اين زمينه انجام گرفته است، تركيبي از نظريه هــاي جامعه شـــناسي خانواده و انحرافات اجتماعي مي باشد كه از نظريه هاي مبادله، توسعه خانواده، نظام ها، نقش ها و نظريه شبكه اي در قسمت نظريه هاي جامعه شناسي خانواده و از نظريه هاي دوركيم و مرتن در قسمت انحرافات اجتماعي استفاده شده است. روش تحقيق مورد استفاده روش پيمايشي مي باشد. و تكنيك و ابزار مورد استفاده براي جمع آوري اطلاعات، پرسشنامه همراه با مصاحبه حضوري بوده است.

در اين تحقيق اطلاعات مورد نظر از كل افرادي كه در شش ماهه دوم سال 1380 طلاق داده يا به دادگستري مراجعه كرده و دادخواست طلاق داده بودند جمع آوري شد كه كل اين افراد 150نفر مي باشند كه 115 نفر از آنها زن و 35 نفر ديگر مرد مي باشند.متغير وابسته تحقيق ميزان گرايش به طلاق مباشدكه به صورت يك طيف در پرسشنامه آمده است. تجزيه و تحليل داده ها در دو سطح توصيفي و استنباطي انجام شد كه ابتدا در قسمت آمار توصيفي ، ويژگيهاي جمعيتي ،اقتصادي و اجتماعي پاسخگويان توصيف وتشريح شده است و در قسمت آمار استنباطي با توجه به سطح اندازه گيري متغيرهاي مستقل كه 20 متغير مي باشد از رگرسيون دو متغيره، چند متغيره، تحليل واريانس، آزمون تي(‏(T– test و آزمون اف test)- F ) استفاده شده است. نتايج بدست آمده از تحقيق نشان مي دهند كه :

در تحليل رگرسيون دو متغيره، متغيرهاي اختلاف تحصيلي زوجين، اختلاف سن زوجين، تحصيلات زن و سن ازدواج زن با گرايش به طلاق زنان رابطه معنادار و مستقيمي دارند و متغيرهاي ميزان شناخت همسر قبل از ازدواج، مدت زندگي مشترك، تعداد فرزندان و مدت شناخت همسر قبل از ازدواج با گرايش به طلاق زنان رابطه معنادار و معكوس دارند.

همچنين متغيرهاي مدت شناخت و ميزان شناخت همسر قبل از ازدواج با گرايش مردان به طلاق رابطه معنادار ومعكوس دارند. در بررسي تفاوت ميانگين ها، تفاوت معناداري بين ميانگين گرايش به طلاق زنان بر حسب، رابطه خويشاوندي با همسر، محل تولد زن، چند زني بودن همسر ، علت اصلي طلاق و شيوه آشنايي ديده مي شود.و براي مردان فقط رابطه خويشاوندي معنادار مي باشد..

در تحليل رگرسيون چند متغيره، در معادله پيش بيني گرايش به طلاق زنان متغيرهاي مدت شناخت، اختلاف سن و مدت زندگي مشترك توانستند 64 درصد از واريانس متغير وابسته را پيش بيني كنند و در معادله پيش بيني گرايش به طلاق مردان سه متغير مدت شناخت، اختلاف سن و تعداد فرزندان توانستند 77 درصد از تغييرات را پيش بيني كنند.




مقدمه

خانواده به عنوان كوچكترين واحد اجتماعي، پايه و اساس ساخت اجتماع محسوب مي شودخانواده شالوده هر جامعه متمدن است (مور، 1376: 29).

در واقع خانواده نهادي است كه به اعضاي خود احساس آرامش و امنيت مي دهد و طي قرن هاي متمادي به عنوان پايدارترين و مؤثرترين وسيله حفظ ويژگيهاي فرهنگي و عامل انتقال آنها به نسلهاي بعدي بوده است. از همين روست كه تشكيل خانواده در همه اديان بويژه دين مقدس اسلام از اهميت والايي برخوردار است و از آن بعنوان كانون آسايش و آرامش نام برده شده است (ولي زاده، 1378: 20).

به طور كلي خانواده به وسيله يك رابطه قــانوني بين زن ومرد كه ازدواج نام دارد شــــكل مي گيرد،اما اين رابطه قانوني به سه شكل ممكن است از هم گسيخته شود كه عبارتند از :

1- فسخ ازدواج؛

2- مرگ يكي از زوجين؛

3- انحلال خانواده و از بين رفتن پيوند زناشوئي بوسيله طلاق زوجين؛ (Shryock,1975:333).

از آنجايي كه فسخ ازدواج با دلايل مشخص مي باشد و مرگ افراد هم يك امر طبيعي است اين دو مورد هر چند باعث بروز مشكلاتي در خانواده مي شوند ولي طلاق به دليل خصوصياتي كه داردبيشتر ذهن خانواده ها و انديشمندانرا به خود جلب كرده است.

" طلاق در لغت جدا شدن زن از مرد، رها شدن از قيد نكاح و رهائي از زناشوئي استَ (عميد، 1369: 894).

همچنين طلاق را آخرين راه انحلال قانوني ازدواج مي دانند كه شوهر و زن بوسيلة حكم قانوني از هم جدا مي شوند(Shryock,1975:333).

از آنجا كه يكي از عوامل مهم از هم گيسختگي مهمترين نهاد اجتماعي و اساس جامعه يعني خانواده، طلاق مي باشد، بررسي طلاق و بويژه عواملي كه منجر به اين امر مي شوند خود به خود ضرورت پيدا مي كند. همچنين بررسي عواملي كه باعث گرايش زوجين به طلاق مي شود بخاطر پيامدهايي كه در پي دارد بيشتر حائز اهميت است. بنابراين اهميت موضوع طلاق را با در نظر گرفتن عواقب و آسيبهاي آن مي توان مطرح كرد، آسيبهاي طلاق مي تواند به صورت اعتياد، بزهكاري، جرم و جنايت، خودكشي و… باشد(دانش، 1370: 32).

تحقيقات پيشين

مطالعه درباره طلاق در طي چند دهة اخير محققين زيادي را به خود مشغول داشته است. اين مطالعات نه تنها بوسيله جامعه شناسان بلكه بوسيله حقوقدانان، قضات، مددكاران اجتماعي، روان درمان ها، پزشكان و سايرين صورت گرفته است((Good,1965:3. از آنجا كه علم خاصيت انباشتي دارد، تحقيقات پيشين در زمينه موضوع مورد نظر مي تواند منبع با ارزش در هدايت تحقيق و معرفي نظريه هايي براي آزمون و تفسيرهاي احتمالي از مشاهدات باشند (دواس، 1376 : 33).

در اين قسمت از مقاله به بررسي تعدادي از تحقيقاتي كه در مورد طلاق در داخل و خارج از ايران نگاشته شده اند مي پردازيم.

تحقيقات نشان داده اند كه آمار طلاق در روستاها بسيار پائين تر از شهرها مي باشد و علت اصلي آن را مي توان پايبند بودن روستائيان به ارزشها، سنت ها، اعتقادات مذهبي، توقعات كم و… دانست، در حاليكه در شهر مسأله صنعتي شدن، جامعه مصرفي، توقعات بيجا و عدم پايبندي به ارزشها و سنتها و… از عوامل مهم افزايش درصد ستيز خانوادگي و طلاق مي باشد(فرجاد، 1372: 65).

مساواتي آذر تحقيقي را تحت عنوان " خانواده هاي مهاجر روستايي و زمينه هاي طلاق" انجام داده است كه ايشان با استفاده از داده هاي موجود در زمينه طلاق و همچنين اطلاعات موجود در كلانتري هاي شهر تبريز به بررسي مسأله طلاق پرداخته است. ايشان بعد از تجزيه و تحليل اطلاعاتي كه جمع آوري كرده بود به نتايج زير دست يافت.

طلاق و اختلافات خشونت آميز زوجين در مناطق شهري بيش از مناطق روستايي است؛ اما ايشان اين مسأله را با توجه به مناطق مختلف تفكيك مي كند و آنرا به شرايط اجتماعي و اقتصادي ساكنين اين مناطق ربط مي دهد و محله ها را مورد بررسي قرار مي دهد و در كل در مي يابد كه مناطقي كه رفتارهاي خشونت آميز در آنها بيشتر گزارش شده اكثراً مهاجرنشين بوده اند تا بومي، و علل اين را توجيه مي كند و بيان مي كند كه اين رفتارها به دلايل زير مي باشند:

در شهر قسمت مهمي از وظايف خانواده به گروهها و سازمانهاي اجتماعي ديگر واگذار شده و كوشش و كشش افراد ازدرون خانه به بيرون معطوف گرديده است، پس عجيب نيست كه خانواده شهري استحكام و دوام خانواده روستايي و قديم را ندارد و اين ناهنجاريها كه از فرد گرايي، خودسري و خودكامگي ناشي مي شود در شهر رايج تر است و احساس تنهايي و بي كسي بيش از اندازه در شهر قوت مي گيرد و رفتارهاي انحرافي چون خودكشي و طلاق را دامن مي زند (مساواتي آذر، 1375).

تحقيقي با عنوان “ پيوستگي ها و پيامدهاي طلاق در شهري از ايران” توسط آقاجانيان و مقدس در سال 1987 در شهر شيراز انجام گرفت.



چارچوب نظري تحقيق

بطور كلي نظريه هاي پرداخته شده در ارتباط با طلاق به دو دسته كلي تقسيم مي شوند، دسته اول نظرياتي كه در مورد خانواده مي باشند كه همان نظريات جامعه شناسي خانواده هستند و ديگري نظريه هايي كه در ارتباط با آسيب شناسي اجتماعي به رشته تحرير درآمده اند.

نظرياتي كه درارتباط باجامعه شناسي خانواده مي باشند شامل نظريات مبادله، توسعه خانواده، شبكه اي، نظام ها و نقش ها مي شود و نظريات آسيب شناسي اجتماعي شامل نظريات آنومي دوركيم و مرتن مي شود .در چارچوب نظري اين تحقيق از نظريه هايي جامعه شناسي خانواده، متغيرهايي ؛ مثل: منزلت شغلي زن و مرد، سطح تحصيلات زن و مرد، درآمد و ناتواني جنسي و عقيم بودن زن يا مرد را از نظريه مبادله ( نظريه منابع ارزشمند) گرفته شده است. از نظريه نقش ها، شيوه انتخاب همسر ( مشاركت زن درانتخاب همسر)، فرمانبردار بودن يا تحت سلطه بودن زن و ميزان شناخت از همسر اخذ شده است. و همچين از نظريه شبكه اي متغيرهاي دخالت والدين زوجين، خويشاوندان مي توان و همسايگان در امور خانواده و تصميم گيري هاي زوجين گرفته شده است. اما از نظريه آسيب شناسي اجتماعي دوركيم و مرتن متغيرهايي كه به ساخت اجتماعي مربوط هستند مانند محل سكونت زن و شوهر يعني روستايي يا شهري بودن آنها، مصرف مواد مخدر توسط يكي يا هر دوي زوجين گرفته شده است. همچنين از متغيرهاي جمعيت شناختي مانند سن زن در ابتداي ازدواج، همچين سن مرد، مدت ازدواج و تعداد فرزندان و غيره استفاده شده است.
متغيرهاي جمعيتي

سن ازدواج زوجين : منظور از سن ازدواج تعداد سالهاي كاملي است كه هركدام از زوجين يعني زن ومرد در هنگام ازدواج داشته اند.

اختلاف سن زوجين: تفاضل بين سن مرد و زن مي باشد كه دراينجا سن زن را از سن مرد كم كرده و اختلاف را بدست آورده ايم.

تعداد فرزندان : منظور تعداد فرزندان زنده زوجين مي باشد.

محل زندگي زوجين: منظور روستايي يا شهري بودن زن ومرد مي باشد.

جنس: منظور مرد يا زن بودن پاسخگو مي باشد

مدت زندگي مشترك: منظور از مدت زندگي مشترك تعداد سالهايي است كه زوجين با هم و زير يك سقف زندگي كرده اند.

متغيرهاي اقتصادي - اجتماعي

وضعيت اشتغال: منظور فعاليتي است كه فرد انجام مي دهد كه مي تواند به دو دسته شاغل و غيرشاغل تقسيم شود. شاغل به كسي گفته مي شود كه فعاليتي انجام مي دهد و از آن درآمدي كسب مي كند و غير شاغل كسي است كه فعاليتي نداشته باشد و درآمدي هم كسب نكند. و اما اگر شاغل باشد خود مي تواند شغل هاي مختلفي داشته باشد.

ميزان تحصيلات: منظور تعداد سال هايي است كه فرد درس خوانده يا اينكه چندكلاس سواد دارد كه بعد مي توانيم آن را گروه بندي كنيم.

درآمد: مقدار پولي است كه ماهيانه در ازاي ارائه خدمات وكار دريافت مي شود.

شيوه آشنائي زوجين: منظور اين است كه زوجين قبل از ازدواج چگونه با همديگر آشنا شده اند تا اين كه زمينه ازدواج آنها فراهم شده، كه به چند دسته مي توان تقسيم كرد: فاميل بودن زوجين، همشهري و هم محلي بودن آنها، معرفي به وسيله والدين ياخانواده، معرفي بوسيله دوستان و اقوام و….

نوع ازدواج زوجين : منظور اين است كه ازدواج زوجين اختياري بوده يا اجباري و چه كسي تصميم نهايي را در ارتباط با ازدواج زن و شوهر گرفته است آيا خود طرفين تصميم گيري كرده اند يا والدين آنها يا افراد ديگر مثل اقوام، دوستان، همسايگان و… .

دخالت ديگران در امور زندگي زوجين: منظور اين است كه تا چه حد ديگران از قبيل والدين زوجين و خانواده آنها و همچنين اقوام و دوستان و افراد ديگر درتصميم گيري هاي مهم زندگي زن و شوهر مؤثر بوده اند.

اختلاف تحصيلي زوجين: منظور از اختلاف تحصيلي تفاوت يا اختلاف بين تحصيلات زن و شوهر مي باشد كه در اين تحقيق اختلاف ها به صورت قدر مطلق در نظر گرفته شده است.

مدت شناخت همسر قبل از ازدواج: منظور مدت زماني است كه زن يا شوهر قبل از ازدواج همسر خود را مي شناخته است.

ميزان شناخت همسر: منظور ميزان شناخت زن يا شوهر از همسر قبل از ازدواج مي باشد كه اين متغير بوسيلة چند گويه كه در پرسشنامه گنجانده شده است، اندازه گيري گرديده است.

علت اصلي طلاق: منظور محوري ترين يا اصلي ترين دليلي است كه پاسخگو براي مراجعه به دادگستري و دادخواست طلاق ارائه داده است.

رابطه خويشاوندي: منظور داشتن نسبت فاميلي بين زوجين مي باشد.

چند زني: منظور از چند زني، اينست كه يك مرد همزمان بيش از يك همسر داشته باشد.