گزارش كارآموزي مراحل توليد دارو و ارزيابي كار و زمان در شركت داروسازي

گزارش كارآموزي مراحل توليد دارو و ارزيابي كار و زمان در شركت داروسازي در 105 صفحه ورد قابل ويرايش


فهرست

عنوان صفحه

1- مقدمه............................................................................................................... 2

2- تاريخچه شركت............................................................................................... 4

فصل اول : انبارداري

1- انبار و انواع آن................................................................................................ 7

- انبار از نظر مواد و محصولات....................................................................... 8

- انبار از نظر چگونگي نقش و ماهيت عمل........................................................ 8

- انبار از نظر فيزيكي......................................................................................... 9

2- نقش انبار......................................................................................................... 9

3- اهميت انبارداري.............................................................................................. 10

- انباردار............................................................................................................ 12

4- انبار مواد اوليه شركت.................................................................................... 13

- انبارهاي مواد اوليه ........................................................................................ 14

- تأمين كنندگان مواد اوليه................................................................................. 14

- كاركنان انبار مواد اوليه.................................................................................. 14

- محل سازماني انبار مواد اوليه........................................................................ 15

- اهم وظايف انباردار......................................................................................... 15

- رعايت اصول ايمني در انبار مواد اوليه.......................................................... 16

- وسايل كار در انبار مواد اوليه........................................................................ 17

- نظام خروج مواد اوليه از انبار مواد اوليه....................................................... 17

- روشهاي انبار كردن........................................................................................ 17

- كارهاي اداري انبار مواد اوليه........................................................................ 18

- گردش مواد در انبار مواد اوليه...................................................................... 19

5- انبار محصولات............................................................................................... 19

- وظايف انباردار................................................................................................ 19

- گردش محصولات در انبار محصولات........................................................... 20

6- انبار گرداني..................................................................................................... 21

فصل دوم: توليد

1- توليد و عمليات................................................................................................. 26

2- ماشين آلات شركت......................................................................................... 27

3- استقرار ماشين آلات شركت............................................................................ 28

- ويژگيهاي استقرار ماشين آلات شركت........................................................... 28

- معايب استقرار ماشين آلات شركت................................................................. 29

4- محصولات شركت........................................................................................... 30

5- نحوه توليد دارو............................................................................................... 31

- مراحل توليد شربت و قطره............................................................................. 31

- مراحل توليد قرص........................................................................................... 32

- مراحل توليد كپسول........................................................................................ 33

6- ساخت دارو..................................................................................................... 34

- روش ساخت شربت اكسپكتورانت.................................................................. 34

- روش ساخت قطره ويتامين A+D.................................................................... 35

- روش ساخت قرص الومينيوم MG.................................................................. 36

- روش ساخت كپسول ترامادول 50 ميلي گرمي............................................... 37

فصل سوم : ارزيابي كار

1- بهره وري........................................................................................................ 39

- تاريخچه و مفهوم بهره وري........................................................................... 39

- آناليز بهره وري.............................................................................................. 41

- اندازه گيري بهره وري.................................................................................... 43

- معيارهاي بهره وري....................................................................................... 43

- عوامل مؤثر بر بهره وري............................................................................... 45

- بهره وري در صنعت....................................................................................... 46

- زمينه بهره وري.............................................................................................. 47

- برداشت كارگران از بهره وري....................................................................... 49

- عوامل مؤثر بر بهره وري............................................................................... 50

- راههاي افزايش بهره وري.............................................................................. 52

2- ارزيابي كار...................................................................................................... 54

- ارزيابي كار وسيله مستقيم افزايش بهره وري................................................ 54

- چرا ارزيابي كار سودمند است؟...................................................................... 56

- فنون ارزيابي كار و ارتباط آنها با يكديگر....................................................... 60

- شيوه اصلي ارزيابي كار ................................................................................ 62

3- ارزيابي روش (تعريف و هدفها)...................................................................... 64

- شيوه اصلي ارزيابي روش.............................................................................. 65

- ثبت بررسي، ايجاد (ثبت واقعيات)................................................................... 67

- نمودار خلاصه فرآيند...................................................................................... 68

- نمودارهاي گردشي فرآيند.............................................................................. 70

- مثالي براي نمودار گردشي فرآيند................................................................... 74

- بررسي انتقادي: فن پرسش و پاسخ................................................................ 75

- پرسشهاي اوليه............................................................................................... 76

- پرسشهاي ثانويه............................................................................................. 78

- ايجاد روش اصلاح شده.................................................................................. 80

- مثالي براي روش اصلاح شده......................................................................... 82

4- ملاحظات كلي در مورد كارسنجي................................................................... 85

- مقصود از كارسنجي....................................................................................... 86

- موارد استفاده كارسنجي................................................................................. 92

- شيوه اصلي كارسنجي..................................................................................... 93

- فنون كارسنجي................................................................................................ 95

- منابع و مأخذ.................................................................................................. 96




مقدمه

در اين پروژه ما در صدد آشنايي با چگونگي توليد دارو از زمان ورود مواد اوليه تا زمان توليد، بسته بندي و فروش و خروج داروي توليد شده از شركت بوديم. براي اين منظور كار خود را از انبار مواد اوليه كه محل ورود مواد به شركت بود، شروع كرديم. و چگونگي تحويل مواد اوليه، قرنطينه، آزمايش روي مواد، نگهداري، توزين و تحويل به بخش توليد را مورد مشاهده و ثبت قرار داديم.

واحد توليد دومين مكاني بود كه اصلي ترين قسمت كار يعني توليد دارو در آنجا صورت مي گرفت اين واحد خود به سه بخش توليد مايعات، جامدات و آنتي بيوتيك تقسيم مي‌شد كه شرح توليد هر كدام در بخش توليد ذكر خواهد شد.

و در نهايت انبار محصولات وجود داشت كه محل نگهداري داروهاي توليد شده و تحويل آن به شركتهاي پخش مواد دارويي جهت توزيع در سطح كشور مي باشد.

هدف از انتخاب اين پروژه علاقه به آشنايي با چگونگي توليد دارو بود. زيرا اين بخش توليدي كمتر مورد توجه متخصصان صنعت بوده است و بنده در طول تحصيل هيچگاه نديده ام كه از داروسازي به عنوان يك صنعت اسمي برده شود يا مثالي ذكر گردد. و بيشتر دانشجويان رشته هاي شيمي، داروسازي، آزمايشگاهي، ميكروبيولوژي و رشته هاي مرتبط با آنها به كارآموزي و تحقيق در اين صنعت مي پردازند. در حالي كه يكي از صنايع بسيار مهم و حياتي كشور مي باشد كه يكي از ابزارهاي حفظ بهداشت و سلامتي جامعه به شمار مي آيد.

ضمن كار و مطالعه در مورد چگونگي توليد دارو با توجه به اهميت ارزيابي كار و زمان در موسسات توليدي و به پيشنهاد شركت، روش سنجي و زمان سنجي در اين شركت را نيز مورد بررسي قرار دادم. كه مباحث مربوط و فعاليتهاي انجام شده در بخش ارزيابي كار و زمان ذكر مي شود.

اميد است كه با آشنايي بيشتر دانشجويان صنعتي اين بخش توليدي و همت صاحبان اين صنايع به ايجاد ارتباط با موسسات تحقيق صنايع، شاهد رشد هر چه بيشتر اين صنعت مهم و حياتي در كشورمان باشيم و با افزايش توان كمي و كيفي توليد دارو اين صنعت را به خودكفايي رسانده و از واردات آن كه در شرايط بحراني مشكلات عمده اي را براي ما به بار مي آورد، بي نياز باشيم.


تاريخچه شركت :

اين واحد توليدي در سال 1347 و به نام «پارك ديويس» آغاز به كار كرد. تا پيش از پيروزي انقلاب شكوهمند اسلامي اين شركت حجم توليد محدودي داشت و شركت آمريكايي «وارنر لامبرت» 80 درصد سهام آن را در اختيار داشت.

انقلاب عظيم اسلامي كشور ما، كه قويترين عامل شكوفايي صنايع دارويي در ايران بود، منجر به ملي شدن بسياري از صنايع مهم گرديد، و سازمان صنايع ملي ايران اين شركت را مانند بسياري از شركتهاي دارويي ديگر، ملي اعلام كرد و مديران دولتي را براي اداره آن منصوب نمود.

شركت نام «الحاوي» را براي خود برگزيد كه برگرفته از نام دائرة المعارف بزرگ پزشكي حكيم عاليقدر ايراني «زكرياي رازي» بود و فعاليت خود را در سطح وسيعي آغاز نمود.

داروسازان، شيميدانان و مديران علاقمند و خبره، بهبود كيفيت و افزايش توليد را سرلوحه كار خود قرار دادند. و به اين ترتيب خطوط جديد توليد قرص، كپسول و شربت نصب و راه اندازي شد.

آزمايشگاه هاي كنترل كيفيت با نظارت دقيق بر تمامي مراحل توليد، كيفيت را تا حد قابل قبولي بهبود بخشيدند، و شركتي كه توليد سالانه آن از پنج ميليون قطعه تجاوز نمي كرد، در حال حاضر توليد خود را به دهها ميليون قطعه افزايش داده است. اين شركت در كنار فعاليتهاي داروسازي اقدام به طراحي و تاسيس كارخانه شيميداروئي «امين» در اصفهان نموده است.

در ساليان اخير با توجه به رويكرد دولت جمهوري اسلامي ايران به خصوصي سازي صنايع، بخش عظيمي از سهام شركت «51%» به كاركنان آن واگذار شده است و تنها «49%» سهام در اختيار سازمان صنايع مي باشد و در حال حاضر اين شركت بصورت «شركت سهامي عام» اداره مي شود.

شركت در كيلومتر 11 جاده مخصوص كرج و در فضايي به وسعت بيش از 5/1 هكتار بنا شده است. و 200 نفر پرسنل آن در بخشهاي توليدي، اداري و مديريتي شركت مشغول كار مي باشند.



انبار و انواع آن

انبار داري يك خدمت اقتصادي است و عبارت از نگهداشتن كالا از قبيل مواد، محصولات، ملزومات و غيره به منظور عرضة بموقع آن يا گسترش دادن مدت عرضة آن است، به نحوي كه آنها براي مدت بيشتري در دسترس و آماده براي مصرف باشند. در اقتصاد هر كشوري انبارها حلقه هائي از زنجيره توليد، انتقال، توزيع و مصرف اند و نقش اتصال و واسطه را در انتقال محصولات از مناطق توليد به مراكز توزيع كلي و سپس توزيع محلي و بازارهاي مصرف بر عهده دارند. محصولات در مراحل توليد، انتقال و توزيع در جاهايي به نام انبار متوقف مي شوند. بخشي از بهائي را كه هر مصرف كننده براي هر محصولي مي پردازد هزينه هاي انبارداري آن محصول را در گذشته تشكيل مي دهد.

اصولاً به محل و فضايي كه يك يا چند نوع كالا از هر قبيل (تجاري، صنعتي، مصرفي، مواد اوليه يا فراورده هاي مختلف) نگهدراي مي شود، «انبار» اطلاق مي كنند. از تركيب چند انبار يك «مخزن» (دپو) به وجود مي آيد. تعداد انبارها و مخازن هر سازمان به نوع و كيفيت كالاها و نيازهاي سازمان و نيز حدود تأثير آنها در دستيابي به هدفهاي موردنظر بستگي دارد.

انبارها را به طرق مختلف تقسيم بندي مي كنند:

1- از نظر نوع مواد و كالاهاي نگهداري شده

2- از نظر چگونگي و ماهيت عمل

3- از نظر فيزيكي يا شكل ساختماني
از نظر مواد و محصولات كه در انبار نگهداري مي شود

مواد و كالاها در بدو امر به شكل جامد، مايع و گاز هستند و انبارداري هر يك به شيوة خاصي انجام مي شود. علاوه بر شكل و حالت مواد، شرايط و خصوصيات مواد و كالا در نوع انباري كه براي نگهداري آن موردنياز است و تدابيري كه به كار مي رود، در آن شيوه تأثير دارد. از اين رو، انبار به صور زير تقسيم مي شود:

الف- انبار مواد و كالاهاي معمولي،

ب- انبار مواد قابل اشتعال و انفجار،

پ- انبار مواد و كالاهاي فاسد شدني،

ت- انبار مواد شيميائي و سموم،

ث- انبار مواد فله اي.
از نظر چگونگي نقش و ماهيت عمل

با توجه به محل و موقعيت انبار، نحوة ساختمان انبار، تأسيسات موردنياز، تنوع مواد و كالاهايي كه وارد انبار مي شود، ميزان حجم يا وزن موادي كه در طي زمان معيني به انبار داخل يا از آن خارج مي شود، همچنين موقعيت انبار در ارتباط با فعاليتهاي اقتصادي جامعه، انبارها را به صورت زير تقسيم بندي كرده اند:

1- انبارهاي گمركي و ترانزيت،

2- انبارهاي توزيع كلي و محلي (سراها و تيمچه ها)،

3- انبارهاي سازمانها و كارخانه ها.
از نظر فيزيكي يا شكل ساختماني

انبار از نظر فيزيكي يا شكل ظاهري به سه صورت زير است:

1- انبارهاي پوشيده- چنين مكاني از چهار طرف بسته و داراي سقف، ديوارها، در و وسايل ايمني و اطفاي حريق كامل و ساختمان آن عمدتاً به صورت «سوله» است.

2- انبارهاي سرپوشيده- اين انبار به صورت بارانداز است و فقط سقف و عمدتاً سكو دارد. بدين ترتيب كه اطراف آن باز و فاقد ديوار و حفاظ جانبي است و مواد و كالا را فقط از بارندگي و تابش مستقيم نور خورشيد محافظت مي كند. معمولا مواد و كالاهايي كه از كاميون يا قطار تخليه مي شوند در اين انبارها به طور موقت نگهداري و سپس به محلهاي ديگر حمل مي گردند. به اين انبارها «هانگارد» هم مي گويند.

3- انبارهاي باز يا انبار فضاي باز- اين انبار به شكل محوطه باز است و معمولاً براي نگهداري كالاهائي كه بسته بندي محكمي دارند، ماشين آلات و لوازم سنگين و نيز مواد و مصالح ساختماني (كه زير بارندگي و آفتاب به زودي آسيب نمي بينند) مورد استفاده قرار مي گيرد.
نقش انبار

نقش اصلي انبار حفاظت از مواد و كالاهاست. در پاره اي موارد در انبار عمليات باز كردن مواد و كالاها و تقسيم و توزين آنها و آماده كردن براي توزيع بين واحدهاي مختلف سازماني، نيز انجام مي پذيرد. در واقع انبار حالت بارانداز را دارد و محل استقرار موقت يا دريافت و پخش كالاهاست و عمدتاً هيچ گونه ارزش افزوده ايجاد نمي كند بلكه كانون ايجاد هزينه است.

در انبار اعمال فيزيكي از قبيل تحويل گرفتن مواد و كالاها، حمل و نقل، جايگزيني، توزيع و تحويل مواد و كالاها، همچنين اعمال اداري و دفتري لازم براي كنترلهاي موجودي و مالي از قبيل ثبت در دفاتر و كارتها انجام مي شود. در واقع نگهداري و تحويل مواد و كالاها شامل كنترل اقلام (كنترل جنسي) و نيز كنترل مالي و تحويل و تحولات فيزيكي كالا در انبار انجام مي شود. بيشتر سوء استفاده ها فساد اداري و مالي در انبارها رخ مي دهد كه با ايجاد سيستم صحيح انبارداري مي توان از بروز آن پيشگيري كرد.
اهميت انبارداري صحيح

ايجاد يك نظام صحيح انبارداري در سازمانها (بويژه سازمانهاي بازرگاني و صنعتي) باعث سودآوري و متضمن مزاياي زيادي است كه در زير به پاره اي از آنها اشاره مي شود.

1- دريافت، استقرار، حفاظت و در دسترس قرار دادن مواد و كالاها در انبار به طرز درست و بسرعت و به آساني اجرا مي شود و نيازهاي بخشهاي مختلف سازمان بموقع فراهم مي گردد.

2- با نظارت دقيق بر موجوديهاي انبار، از افزايش بيش از اندازه و حد تعيين شده مواد و كالاها در انبار جلوگيري و در نتيجه از ضرر و زيانهاي ناشي از تغيير قيمتها يا خرابي و فساد مواد و كالاها بر اثر گذشت زمان جلوگيري مي شود.

3- از سفارشات مضاعف و تكراري كه در اثر بي توجهي به مواد و كالاهاي سفارش شده قبلي و بين راهي يا فقدان آگاهي از موجوديهاي انبار رخ مي دهد، جلوگيري مي شود.

4- تعيين ميزان موجودي مواد و كالاها در انبار و ميزان مصرف و در نتيجه نوع و مقدار خريد آنها در زمانهاي مختلف به نحو صحيح محاسبه و در نتيجه در بودجه خريد صرفه جويي مي شود. اين امر عمليات حسابداري صنعتي (قيمت تمام شده) را نيز تسهيل مي كند.

5- اطلاعات موردنياز مديران در زمينة ميزان موجوديها و مصرف مواد و كالاها در هر زمان به نحو احسن تأمين مي شود.

6- باعث تسهيل عمليات شمارش، موجودي گيري و صورت برداري عملي از موجوديها (انبار گرداني)، همچنين تعيين ارزش موجودي جنسي در پايان سال (و تعيين ارزش ميزان مصرف كالاها طي سال) كه كار پرزحمت و پرخرجي است مي گردد.

7- با خريد به مقدار مقرون به صرفه، از راكد شدن سرمايه در گردش به سبب نگهداري بيش از حد موجودي جلوگيري و در نتيجه باعث تسريع جريان نقدينگي سازمان مي شود.

8- صدور بموقع قبض انبار (برگ رسيد مواد و كالا به انبار) سبب تسهيل پرداخت مبلغ مواد و كالا به فروشنده و عمليات حسابداري مي شود.



انباردار

انبارداري حرفه اي بسيار فني، تخصصي، پرمسئوليت و چند بعدي است. انباردار حافظ اموال سازمان، يعني بخش مهمي از داراييهاي سازمان است. متأسفانه بسياري از مديران پي به ارزش و اهميت اين حرفه نبرده و نسبت به آن كم مهري روا داشته اند.

انباردار واقعي به كسي گفته مي شود كه داراي مشخصات زير باشد:

1- اطلاعات علمي و عملي كافي از مواد، لوازم و كالاهاي مورد مصرف يا مورد عرضه و فروش سازمان، كه لازمست در محلي به نام انبار محافظت شود، داشته باشد.

2- توانايي اداره و نگهداري انبار به نحو موثر و سودمند را داشته باشد.

3- توانايي مباشرت و نظارت قابل توجه نسبت به درخواستهاي رسيده و صدور كالا و بالاخره اطلاعات كافي از ميزان موجوديها و محل مصرف آنها را داشته باشد.

4- در ترتيب دادن و چيدن كالاها و همچنين در نقل و انتقال داخلي آنها حسن سليقه داشته باشد و از مناسبترين و با صرفه ترين وسيلة مكانيكي يا هر نوع وسيلة ديگر در انتقال داخلي اجناس استفاده كند.

5- در طبقه بندي مواد و كالاها، كدگذاري و نگهداري آنها و نيز ترتيب محل انبار كردن مواد و كالاها با در نظر گرفتن و دسترسي به محلهاي مصرف، مهارت كافي داشته باشد، به نحوي كه بتواند با كمترين هزينه و آسانترين وسيله و شيوة حمل و نيز رعايت اصول ايمني و حفاظتي، آن مواد و لوازم را به محل تحويل يا مصرف برساند.

6- در تشخيص زمان سفارش هر ماده يا كالا و مقدار اقتصادي سفارش دقت به خرج دهد،‌ به نحوي كه وقفه اي در عمليات پيش نيايد و موجودي غيرضروري هم هرگز گردآوري و نگهداري نشود.

7- آمادگي پذيرش مسووليت مالي داشته باشد.

8- خود را به رعايت اصول امانت داري و حفظ منافع سازمان مربوط موظف بداند.

9- گزارشهاي هر دوره عملكرد انبارها را- به ترتيبي كه اطلاعات آماري قابل استفاده از ميزان ورود و صدور هر ماده و كالا را نشان دهد- براي مديريت سازمان تنظيم و ارايه كند.

10- از روشها و فنون جديد انبارداري اطلاع كافي داشته باشد و در طرز استفاده از روشها و تسهيل امور از خود ابتكار شخصي نشان دهد.

11- از تدابير ايمني و بهداشت صنعتي آگاهي كافي داشته باشد.
انبار مواد اوليه شركت

اين شركت داراي انبارهاي متعددي مانند انبار مواد اوليه (انبار مواد، بشكه ها، ضايعات، الكل، خدمات، پوكه هاي كپسول و سردخانه)، انبار محصولات، انبار بسته بندي، انبار ملزومات مي باشد كه با توجه به موضوع پروژه ما فقط به بحث درباره انبار مواد اوليه و انبار محصولات مي پردازيم.
آناليز بهره وري

در ادبيات مديريت در ارتباط با بهره وري به دو مسئله مهم توجه گرديده است كه عبارتند از :

1- ميزان ستاده سازمان از منابع مصرف شده

2- ميزان دستيابي سازمان به اهداف خود

به بيان ديگر و بقول آقاي دراكر «خوب كار كردن» و «كار خوب كردن» ترجمان اين دو مفهوم مي باشند. يعني اينكه به منظور افزايش بهره وري در سازمان نه تنها مي بايد كوشيد تا از منابع مصرف شده اعم از نيروي انساني، مواد، ماشين آلات، انرژي و … بيشترين ستاده را بدست آورد بلكه مي بايد در ساختاري سيستماتيك خروجي تك تك واحدهاي سازمان را در راستاي اهداف تبيين شده آن هدايت نمود. توجه به اين مسئله از آن رو حائز اهميت است كه در مواردي ممكن است با افزايش خروجي هاي سازمان كه در واقع در راستاي تامين اهداف نمي باشند مواجه گرديم. بر اين اساس دو مفهوم در ادبيات مديريت شكل گرفت:

1- كارائي- اين عبارت شاخصي براي اندازه گيري چگونگي بهره برداري از منابع سازمان با توجه به نسبت ستاده به داده مي باشد. واضح است كه زماني مقدار نسبت افزايش مي يابد كه يا صورت آن افزايش يابد و مخرج آن ثابت باشد، يا صورت ثابت بوده و مخرج كاهش يابد و يا مجموعه تغييرات افزايش صورت بيش از تغييرات افزايشي مخرج باشد و يا اينكه تغييرات كاهشي صورت كمتراز تغييرات كاهشي مخرج باشد.

2- اثربخشي- اين مفهوم 50 سال پيش توسط آقاي دراكر مطرح شد و مراد از آن ، پاسخ به اين پرسش است كه آيا نتايج حاصله از يك سيستم در جهت هدفهاي موردنظر مي باشد يا نه؟ چنانچه نتايج حاصله از يك سيستم در جهت تامين هدفهاي موردنظر باشد مي توان گفت كه اثر بخش بوده و در غير اين صورت غيراثر بخش مي باشند.

با توجه به تعاريفي كه از كارايي و اثربخشي ارائه گرديد، بهره وري را مي توان به مفهوم افزايش كارايي هايي در نظر گرفت كه در جهت هدفهاي از پيش تعيين شده و در واقع اثربخش باشند. بدين ترتيب مي توان تعريف زير را از بهره وري ارائه نمود:

«چگونگي تحقق مجموعه اي از اهداف مبين اثربخشي و چگونگي بكارگيري منابع جهت تحقق اين اهداف مبين كارائي است و بهره وري دربرگيرنده اين دو مفهوم است. يعني نسبت توليد به ثمر رسيده به نهاده به كار رفته در آن.»

كارائي از اين جهت براي سازمان و عملكرد آن مهم است كه يك سازمان ممكن است اثربخش باشد و به اهدافش برسد ولي كارايي لازم را نداشته باشد. به عبارت ديگر رسيدن به اهداف شايد خيلي مشكل نباشد اما نكته مهم اين است كه سازمان باصرف چه منابع و هزينه اي به اين مهم دست مي يابد.

به همين ترتيب احتمال دارد كه سازمان كارا باشد ولي اثربخش نباشد يعني ضمن استفاده كارآ از منابع به اهداف خود دست نيابد.
اندازه گيري بهره وري

در بررسي چگونگي تغييرات بهره وري دو رويكرد عمده در ادبيات مديريت مطرح است:

1- مقايسه سطوح بهره وري- در اين رويكرد بهره وري يك بخش، يك سازمان و يك كشور را در مقايسه با بخش، سازمان و يا كشور ديگر سنجيده مي شود و به طور نسبي وضعيت آن مشخص مي شود.

2- مقايسه روند بهره وري- در اين مورد همانگونه كه از عنوانش پيداست بجاي اينكه بهره وري يك سازمان با سازمان هاي ديگر مقايسه شود، با گذشته خود سازمان مقايسه مي شود و بدين ترتيب مي توان تغييرات روند بهره وري را در مقايسه بهره وري دوره هاي مختلف مشاهده نمود.
معيارهاي بهره وري توليد

بديهي است كه براي سنجش بهره وري چه در رويكرد مقايسه سطوح و چه در رويكرد روندي مي بايد معيارهايي را به سنجش درآورد و آنها را با هم مقايسه نمود.

«وايلد در سال 1980 براي بهره وري سه بعد ارائه كرد كه عبارت است از ماشين آلات. نيروي كار و مواد. تاكيد وي بر اين نكته است كه نيل به حداكثر بهره وري از طريق بهره گيري از حداكثر منابع يا به حداقل رساندن ضايعات و خرابي ها امكانپذير است»

وايلد براي سه معيار خود با توجه به منابع و اهداف مربوط به هر منبع ، جدولي را طراحي نموده است.



ارزيابي كار
ارزيابي كار چيست؟

ارزيابي كار چيست و چرا بايد از بين بسياري از روشهاي مطرح شده به عنوان ابزار اصلي در حل مسئلة افزايش بهره وري به ارزيابي كار مي‎پردازيم.

ارزيابي كار اصطلاحي كلي در مورد فنوني (به ويژه ارزيابي روش و كارسنجي است) كه در بررسي همة زمينه هاي كار انساني از آن استفاده مي شود و به تحقيق سيستماتيك در مورد همة عواملي مي پردازد كه بر كارايي و صرفه جويي در وضعيت مورد بررسي، به منظور بهبود آن تاثير مي گذارد.

بنابراين ارزيابي كار ارتباط مستقيم با بهره وري دارد. ارزيابي كار اغلب به منظور افزايش بازده حاصل از مقدار معين منابع، با سرمايه گذاري اضافي مختصر يا بدون آن، به كار مي رود.

ارزيابي كار سالها وسيعاً تحت عنوان «ارزيابي زمان و حركت» شناخته مي شد، ولي با پيشرفت اين فن و به كارگيري آن در مورد گسترة وسيعي از فعاليتها، بسياري متوجه شدند كه اين عنوان هم بسيار محدود و نارسا و هم براي توصيف موضوع ناكافي است.
ارزيابي كار: وسيلة مستقيم افزايش بهره وري

قبلا ملاحظه كرديم كه عوامل موثر بر بهره وري در هر موسسه بسيارند؛ اهميت اين عوامل با توجه به ماهيت فعاليتهاي صورت گرفته متفاوت است و اين عوامل به يكديگر وابسته اند. اكنون به اين مسئله از زاوية ديگر مي نگريم. تاكنون در بحث در مورد استفاده از روشهاي مختلف افزايش بهره وري، هيچ اشاره اي به سرمايه گذاري عمده روي دستگاهها يا تجهيزات نشده است. فرض شده است كه مي خواهيم بهره روي با استفاده از منابع موجود افزايش يابد. بهره وري را تقريباً هميشه مي‎توان با سرمايه گذاري سنگين مالي روي دستگاهها و تجهيزات جديد و پيشرفته تا حد زياد افزايش داد. اما اين سوال مطرح است كه با استفاده از فنوني از قبيل ارزيابي كار به منظور استفادة بهتر از منابع موجود در مقايسه با سرمايه گذاري روي دستگاههاي جديد تا چه حد مي توانيم انتظار افزايش بهره وري را داشته باشيم؟ هر گونه مقايسه اي كه در شرايط كلي به عمل آيد، فقط يك راهنماي تقريبي خواهد بود.

يكي از راههاي افزايش بهره وري در بلندمدت ايجاد فرايندهاي نو و نصب دستگاهها و تجهيزات جديدتر است. با وجود اين، چنين راه حلي مستلزم مصرف سرماية سنگين است و چنانچه تجهيزات سرمايه اي در داخل قابل توليد نباشد، ممكن است سبب نقصان اندوخته هاي ارزي شود. علاوه بر اين، چنانچه حل مسئلة بهبود بهره وري، اساساً از طريق دستيابي مداوم به تكنولوژي پيشرفته صورت گيرد، ممكن است اين امر مانع كوششهايي شود كه به توسعه ايجاد مشاغل جديد كمك مي كند. از طرف ديگر، ارزيابي كار، به حل مسئلة افزايش بهره وري از طريق تحليل سيستماتيك عمليات، فرايندها، و روشهاي كاري موجود به منظور افزايش كارايي آنها توجه دارد. بنابراين ارزيابي كار معمولا به افزايش بهره وري با مصرف سرماية اضافي مختصر يا بدون مصرف هيچگونه سرماية اضافي كمك مي كند.
چرا ارزيابي كار سودمند است؟

هيچ موضوع جديدي در زمينه بررسي و اصلاح عمليات در محل كار وجود ندارد؛ مديران خوب از زماني كه براي نخستين بار كار انساني به مقياس وسيع سازمان يافته است،‌ پيوسته به امر بررسي و اصلاح آن مي پرداخته اند. مديران داراي استعداد برجسته- تيزهوش- هميشه قادر به ايجاد پيشرفتهاي فوق العاده بوده اند. متأسفانه چنين به نظر مي رسد، كه هيچ كشوري داراي تعداد كافي از مديران لايق نيست. ارزش عمدة ارزيابي كار بر اين واقعيت استوار است كه از طريق آن مدير مي تواند با عملي ساختن روشهاي سيستماتيك به نتايجي همانند يا حتي بهتر از آن دست يابد كه مديري بسيار هوشمند، ولي كمتر متكي به اصول، قادر به كسب آن در گذشته بوده است.

ارزيابي كار به اين علت موفق است كه داراي روشي سيستماتيك، هم در بررسي مسائل مورد تحقيق و هم در فراهم ساختن راه حل مسائل است. بررسي سيستماتيك عملي وقتگير است. بنابراين لازم است كه تقريباً در همة كارخانه ها،‌ بجز كوچكترين آنها، وظايف مربوط به انجام ارزيابي كار را از وظايف مديريت جدا كنيم. مدير كارخانه يا سر كارگر در كار روزمرة خود، با آن همه مسائل انساني و مادي كه در پيش رو دارد، هرگز براي مدت طولاني آزاد و فارغ از كار نخواهد بود. وي،‌ هر اندازه هم كه مديري لايق باشد‌، به ندرت مي تواند به طور دائم زماني طولاني را بي وقفه به بررسي تنها يك فعاليت در سطح كارخانه اختصاص دهد؛ يعني اينكه، تقريبا هميشه كسب همه اطلاعات درباره آنچه كه در جريان آن فعاليت پيش مي آيد براي او غيرممكن است. اطمينان از اينكه هر

گونه تغيير روش كار بر اطلاعات دقيق استوار است و لذا كاملاً موثر واقع خواهد شد، جز با شناخت همه واقعيتها ممكن نيست. اين واقعيتها فقط با مراقبت و بررسي مستمر در محل كار يا در مكاني كه فعاليت در آن صورت مي گيرد، دست يافتني است؛ يعني اينكه، مسئوليت ارزيابي كار بايد هميشه بر عهدة كسي نهاده شود كه قادر به تصدي آن به طور تمام وقت و بدون بر عهده داشتن وظايف مستقيم مديريت باشد؛ شخصي كه در رده هاي كارمندي باشد و نه در مقام مدير. ارزيابي كار وسيله اي است در خدمت مديريت و سرپرستي.

پيش از اين به طور خيلي خلاصه بعضي از وجوه ماهوي ارزيابي كار و دلايل ارزشمند بودن آن را در جايگاه وسيله اي در خدمت مديريت مورد بحث قرار داديم. دلايل ديگري نيز وجود دارد كه بايد آن را به موارد فوق اضافه كرد. اين دلايل به طور خلاصه عبارتند از :

1. ارزيابي كار وسيله اي است براي افزايش كارايي توليدي (بهره وري) يك كارخانه يا واحد عملياتي با تجديد سازمان كار ، يعني روشي است كه معمولا مستلزم سرمايه گذاري اندك يا عدم سرمايه گذاري روي دستگاهها و تجهيزات است.

2. ارزيابي كار مبتني بر اصول است، و به كارگيري آن اين اطمينان را به وجود مي آورد، كه هيچ عامل موثر بر كارايي عمليات، در تجزيه و تحليل عمليات اوليه يا در ارائة عمليات جديد ناديده گرفته نشده است، و اينكه همة داده هاي مربوط به آن عمليات در دسترس است.

3. ارزيابي كار دقيقترين وسيله اي است كه تاكنون براي تعيين استانداردهاي انجام كار مورد استفاده قرار گرفته است و برنامه ريزي و كنترل موثر توليد به آن بستگي دارد.