گزارش کاراموزی نظريه سيستمها در مديريت

گزارش کاراموزي نظريه سيستمها در مديريت در 62 صفحه ورد قابل ويرايش


نظريه سيستمها به مفهوم عام خود در واقع كاملترين و جديدترين چارچوب فكري است كه بشر امروزي در راه كشف حقايق و تميز خطا از صواب براي خود ساخته است . اين منطق محصول عمر انسان متمدن است كه مرحلة تكامل خود را از دوران قبل از ميلاد شروع كرده است . اگر چه اصولاً پيشرفت نحوة تفكر : سير تكاملي داشته است ، ولي به منظور توجيه موضوع از سه مرحلة جهشي به ترتيب زير مي توان سخن به ميان آورد :

1ـ مرحلة منطق ارسطويي،

2ـ مرحلة منطق تجربي ،

3ـ مرحلة منطق سيستمي ،



منطق ارسطويي

منطق ارسطو يا طرز فكر ارسطويي خود در واقع سنتز يا تركيب كاملي از منطق سقراط و افلاطون است . اساس كار سقراط ( اوايل قرن پنجم قبل از ميلاد ) مبتني بر استقرا بود ، يعني در هر باب با بررسي موارد مختلف و جزئي تدريجاً به كليات مي رسيد و پس از استقرا به شيوة قياس مي رفت كه برعكس استقرا بررسي قضايا از كل به جزء است . اعتقاد بر اين است كه روش استدلال مبتني بر تصورات كلي را سقراط به افلاطون و ارسطو آموخت و به همين علت است كه او را مؤسس فلسفة مبتني بر كليات عقلي مي دانند .

اساس فلسفة افلاطون ( اوايل قرن چهارم قبل از ميلاد ) تقريباً در قطب مخالف طرز فكر سقراط است ، به اين صورت كه به نظر افلاطون محسوسات ظواهرند ، نه حقايق و گذرنده اند و نه باقي و علم (آگاهي ) بر آنها تعلق نمي گيرد ، بلكه علم به دنياي معقولات تعلق مي گيرد ، به اين معني كه چه ماديات مانند حيوان و جماد ، چه معنويات مانند عدالت ، ظلم و غيره اصل و حقيقتي دارند كه به حواس درك نمي شوند و تنها عقل آنها را در مي يابد و مي توان آن را صورت يا مثال ناميد و هر چيزي مثالش حقيقت دارد و آن يكي است ، مطلق و غير قابل تعيير و فارغ از زمان و مكان و ابدي وكلي . بنابراين پديده هاي اطراف ما كه به ذهن ميرسند پرتو يا انعكاس از مثل ( جمع مثال ) خود مي باشند و نسبتشان به حقيقت مانند نسبت سايه است به صاحب سايه .

ارسطو ( 384ـ 323 قبل از ميلاد ) با رد عقايد افلاطون كاملترين منطق دورة خود را ارائه داده و معروف است كه ضمن رد نظرية افلاطون گفته

است :

« افلاطون را دوست دارم اما به حقيقت بيش از افلاطون علاقه دارم »

ارسطو به عنوان واضع منطق چنين ارائه طريق مي نمايد كه چون زبان و سخن وسيلة بروز فكر و عقل انسان است ، مي بايستي چگونگي الفاظ و دلالتهاي آنها و تركيبشان را براي جمله بندي معلوم كنيم تا از ابهام و اشتباه جلوگيري شود . سپستصور و تصديق ، ذاتي و عرضي ، جزئي و كلي را مشخص نمود و ضمن ارائه معيارهاي مفهومي از قبيل قضاياي شرطيه و حمليه ، صغري و كبري و نحوة اخذ نتيجه وصورت بستن قياس ، انواع برهان را تميز داد و رموز جدل و سفسطه را باز نمود .

اساس منطق ارسطو استدلال قياسي است ـ قياس از سه قضيه تركيب مي شود و قضية سوم نتيجه اي است كه از دو قضيه ديگر حاصل مي گردد . قضية اول را كبري و دوم را صغري مي نامند و اين دو قضيه مي بايستي قبلاً ثابت يا ثبت فرض شده باشند . به عنوان مثال انسان مي ميرد ( قضية كبري ) ، سقراط انسان است ( قضية صغري ) ، پس سقراط مي ميرد ( نتيجه ) يك نوع استدلال قياسي است .

به طوري كه ملاحظه مي شود اصول استدلال قياسي ناشي از يك نوع عمل ذهني است كه حتي ذهن هم عمل مهمي انجام نمي دهد ، زيرا نتيجه در واقع در بطن مقدمه است و به همين علت تا زمانيكه بشر در قالب منطق ارسطو فكر مي كرد پيشرفت بسيار كند بود و حتي مي توان گفت كه ركود فكري براي بيست قرن به بشر مستولي گشت . دورة ركود فكري كه قرون وسطي زمان مشخص آن است داراي خصوصياتي به اين شرح بوده است :

1ـ در اين دوره كسب علم فقط در انحصا طلاب علوم ديني بود . پديده هاي فيزيكي ( عيني ) برميناي عوامل متافيزيكي ( تصوري ) توجيه مي شد . به وضوح كسب علم جنبة جزمي يا دگماتيستي داشت ، به اين صورت كه علم فقط در تاييد آن چيزي كه قبلاً مورد قبول قرار گشته بود ، مورد استفاده قرار مي گرفت .

2ـ دانشمندان دورة قرون وسطي تصور مي كردند كه دانشمندان قديم درخت علم را به حد كمال رسانيده اند و ديگر چيزي نيست كه به آن اضافه كرد و وظيفة متأخرين فقط يادگيري است و براي هر كس كافي بود كه در اثبات نظر خود متوسل به عقيدة يكي از گذشتگان شود و پذيرش فكر قدما به حدي آميخته با تعصب بود كه مخالفان را تكفير و حتي اعدام مي كردند ( كما اينكه در مورد گاليلة ايتاليايي چنين حكمي صادر شد ، زيرا او نظرية حركت زمين را عرضه كرد و چون اين نظر مخالف فكر قدما بود به اعدان محكوم شد ، ولي چون از نظر خود عدول نمود و توبه كرد از مرگ نجات يافت ) .

منطق ارسطويي به خاطر علل و اسبابي كه در زير اشاره مي كنيم به تدريج از رونق افتاد :

1ـ اختراع دستگاه چاپ كه انتشار كتاب يا وسيلة حمل و انتقال دانش را آسان نمود ،

2ـ در اثر تسلط عثمانيها بر يونان بسياري از دانشمندان يوناني به همراه كتابهايي قديمي به ايتاليا و ديگر نقاط اروپا مهاجرت كردند و اروپاييان مستقيماً به منابع دانش دست يافتند ،

3ـ ايجاد اختلافات مذهبي كه به تأسيس مذهب پروتستان منتهي گرديد و در ميان تمام مردم غرب جنبشي فكري آغاز شد ،

محيط سيستم

محيط سيستم عبارت از مجموع عواملي كه در خارج از سيستم قرار گرفته اند . تشخيص محيط سيستم در سيستمهاي طبيعي كار ساده است ؛ مثلاً پوست بدن حد فاصل بين سيستم بدن و محيط مي باشد . تشخيص محيط سيستمي چون اتومبيل نيز كار ساده اي است ، اما تشخيص محيط سيستمسازمانهاي اداري و بازرگاني اين جنين ساده نيست . چنانكه يك سازمان بازرسي را در نظر بگيريم ، آيا تمام افراد و وسايلي كه در داخل ساختمان سازمان بازرسي قررا گرفته اند جزء سيستم و بقيه به صورت محيط سيستم خواهند بود ؟ آيا مأموراني كه جهت بازرسي محلي به شهرستانها عزيمت كرده اند و در داخل ساختمان اصلي نيستند جزء محيط مي باشند ؟ آيا قضاتي كه به نمايندگي سازمان بازرسي به تحقيق و جمع آوري اطلاعات مشغولند و خارج از سازمان مي باشند جزء محيط مي باشند ؟ به طور قطع مي توان فعاليت آنان را جزء كار سازمان بازرسي محسوب نمود ، بنابراين در بررسي محيط سيستم مي بايستي نظري عميقتر و دقيقتر از توجه به مرزهاي ظاهري اعمال شود .

محيط نه تنها شامل آن عواملي است كه از حيطة نظارت سيستم خارج هستند ، بلكه عواملي را نيز شامل مي شود كه در بعضي از فعاليتهاي سيستم مؤثر مي باشند ؛ به عبارت ساده تر چنانچه عاملي خارج از نظارت سيستم مورد نظر باشد اما با هدفهاي سيستم مربوط باشد ، در اين صورت آن عامل جزء عوامل محيطي است . نظر مشتري نسبت به مصنوعات يك كارخانه مثال ساده اي در اين مورد مي تواند باشد .



اهميت و هدف از نظرية سيستمها

دنياي امروز با امكانات تكنولوژي خود عوامل اجتماعي را طوري به هم در آميخته است كه مشكلات اجتماعي ديگر بر اساس روشهاي فكري سنتي قابل حل نخواهد بود . سازمانهاي اداري و بازرگاني در يك حالت رقابت و شتاب مسائل و مشكلات گوناگوني را مي بايستي حل كنند . مشكلات موجود مي بايستي به طور بنيادي بررسي و حل گردند . نظرية سيستمها كه داراي قدرت ابتكاري است اين توانايي را به فرد مي دهد كه بهترين راه حلها را بيايد . در اهميت اين نظريه همين بس كه اكتشافات اخير فضايي ، بدون استفاده از شيوه هاي مولد نظرية سيستمها امكان پذير نبود . استفاده از مغزهاي الكترونيكي و كلية سيستمهاي خودكار بر مبناي نظرية سيستمها استوار است . استفاده از اين نظريه به خصوص براي كشورهاي در حال پيشرفت و تحول حائز كمال

اهميت است ، زيرا اين كشورها نياز به راه حل هاي ابتكاري مخصوص به جامعة خود را دارند ،نظري سيستمها مشكلات را بر اساس مجموع عوامل و مقتضيات محيطي بررسي نموده و راه حل ارائه مي نمايد . در بررسي سيستمي بيتر هدف و كاركرد يك پديده ملاك قرار مي گيرد ، نه ظاهر و ساخت آن . به عنوان نمونه چنانچه بر اساس تفكر سنتي بخواهيم تعريفي از كلاس درس بنماييم مي گوييم كلاس عبارت است از محلي كه معلم و شاگرد جمع مي شوند . تعداد كافي ميز و صندلي يا نيمكت و يك تختة سياه موجود است و تنها وسيلة آموزش است ، با توجه به اينكه آموزش بايستي توسط معلم در كلاس انجام گيرد ، ملاحظه ميشود كه جهت گسترش آموزش براي جامعه اي چون ايران چه مشكلاتي در بر خواهد داشت . حال بر اساس يك ديد وسيعتري كه ناشي ازتفكر سيستمي است تعريفي ديگر از كلاس مي نماييم . بر اساس اين تعريف كلاس عبارت است از وسيله اي كه شاگرد مي تواند ازمعلم دانش بياموزد . بر اساس اين تعريف آموزش ديگر متكي به ميز و نيمكت نيست . معلم از هر وسيله اي مي تواند استفاده كند ، در اين صورت است كه وسايبل ارتباط جمعي به خصوص نقش تلويزيون در آموزش مورد توجه قرار مي گيرد .

مثال ديگري شايد اهميت طرز فكر سيستمي را در حل مشكلات بهتر توجيه كند . يكي از دانشمندان معتقد به نظرية سيستمها داستان جالبي بيان مي كند كه مؤيد اهميت نظرية سيستمها در مديريت است . داستان بدين صورت است كه دونفر از مديران يك شركت بزرگ دوره اي را درتحقيق عمليات مي گذرانند ، در اين دوره با تكنيك برنامه ريزي خطي آشنا مي شوند و مي آموزند كه اگر انها كالاهاي مختلفي در چندين كارخانه داشته باشند كه بايد به انبارها يا بازارهاي خرده فروشي توزيع شوند ، با استفاده از اين تكنيك علمي مي توان هزينة حمل كالاها را به حداقل رسانيد . اين تكنيك دقيقاً مي گويد كه بايد چه مقدار كالا از يك كارخانة خاص به يك انبار خاص حمل شود ، تا هزينة حمل به حداقل برسد ؛ وقتي اين مديران به شهر خود باز گشتند ، آنچنان تحت تأثير اين رشته مطالعات خود بودند كه به يكي از كارمندان رياضي دان خود مأموريت دادند تامقدمات اجراي اين تكنيك را با استفاده از مدل رياضي و كامپيوتر فراهم كند . پس از مطالعات لازم مديران با شگفتي دريافتند كه تكنيك جديد سالانه فقط رقمي در حدود پنجاه هزار دلار از هزينة حمل و نقل مي كاهد ؛ حال آنكه مديران انتظار صرفه جويي بيشتري را داشتند ، زيرا مجموع هزينه هاي مربوط به اجراي اين تكنيك به خصوص هزينة خدمات ماشيني بيش از مبلغ صرفه جويي در هزينة حمل و نقل مي شد.