پروژه کارآفرینی پرورش قارچ خوراکی

پروژه کارآفريني پرورش قارچ خوراکي در 34 صفحه ورد قابل ويرايش


مقدمه


قارچ ها بسيار متنوع وگوناگونند دسته اي تک سلولي هستند که بيشتر بيماريزا مي باشند که موجب بروز بيماريهاي قارچي در انسان و گياهان مي شوند . شايعترين آنها قارچ کچلي و ديگر قارچهايي است که روي پوست بدن جانداران به ويژه گوشتخواران ضايعاتي مانند نوعي بيماري پوستي بوجود مي آورد و از برخي جانوران چون سگ و گربه به انسان سرايت مي کنند و يا قارچي که بر روي بوته تيره گندميان نشو و نما مي کند که موجب خسارت به محصول شده و بيماري زنگ را ايجاد مي کند. گروهي به صورت توده اي به رنگهاي مختلف در روي موادغذايي و ميوه ها زندگي مي کنند.




تاريخچه پرورش قارچ خوراکي



تاريخ مصرف قارچهاي خوراکي به عنوان غذا و دارو به زماني بسيار دور بر مي گردد . حتي انسانهاي نخستين از خواص ويژه قارچها اطلاع داشته اند .

آزتکها از قارچها به عنوان مواد توهم زا در فالگيري استفاده مي کردند و قارچ را گوشت خدا مي ناميدند .

قارچها به سه دسته تقسيم شده اند که عبارتند از :

1- قارچهاي دارويي

2- قارچهاي خوراکي

3- قارچهاي سمي



قارچهاي خوراکي و سمي



سوال معمول از يک قارچ شناس ، چگونگي تشخيص قارچ خوراکي از قارچ سمي است . وافعيت اين است که تشخيص ظاهري اين قارچها بسيار مشکل است .

هر چند بعضي افراد شيوه هاي ساده اي را براي تشخيص صحرايي اين قارچها توصيه کرده اند ، ليکن به علت نبود اطمينان و کارايي دقيق اين روشها ، تنها راه مطمئن ، شناسايي دقيق آنهاست .

به همين دليل راه حل صحيح اين است که گونه هاي مختلف قارچ خوراکي را به دقت شناسايي کرده و از مصرف قارچهاي شناخته نشده ، خودداري شود . حتي شناسايي خانواده و جنس نيز کفايت نمي کند . زيرا در بسياري از خانواده ها و جنسها ممکن است گونه هاي خوراکي و غير خوراکي وجود داشته باشد .

در هنگام برخورد اوليه با قارچ جديد ، حتما بايد جانب احتياط را رعايت کنيم ، چون احتمال بروز حالت حساسيت و سميت نسبت به آن در انسان وجود دارد .

در جنس (آمانيتا) گونه هاي بسيار سمي و کشنده ايي وجود دارد . بنابراين از مصرف اين گروه از قارچهاي کلاهکدار بايد جدا خودداري کرد .

قارچ هاي خوراکي :


قارچ هاي پرورشي که در محيط مصنوعي با تنظيم ميزان رطوبت درجه گرماي مناسب و آماده سازي خاک محل کشت پرورش داده مي شوند. اين گونه قارچ ها در سطح وسيع در جا هايي به نام ( خانه يا سالن قارچ) بطور صنعتي بذر پاشي و محصول برداري مي شوند. براي تهيه محيط کشت در متون جعبه کم عمق چوبي را پر از خاک برگ مي کنند و به مدت 4 روز در اتوکلاو مي گذارند تا عاري از هر گونه باکتري و بذر هاي قارچ سمي شود سپس رشته هاي (تان يا ميسيلوم)را در اين محيط کشت مي کنند. پس از سه هفته قارچ ها سر از زمين بيرون مي آورند. مهمترين قارچ هايي که از ديد اقتصادي درامدزا و از نظر ارزش غذايي بر ديگر قارچ ها برتري دارند عبارتند از :

مراحل مختلف توليد قارچ دکمه اي



1ـ فاز اول کمپوست سازي



اين مرحله از کمپوست سازي شامل خيس کردن و دپوي مواد اوليه به مدت ? تا ?روز بوده که در سيستم ماشيني معمولاً ?تا?روز است. چهار مرحله قالب زني که به مدت ? تا ? روز و معمولا ? روز انجام مي شود.قالب زني در سيستم ماشيني ? مرحله وهر? روزيکبار انجام مي شود.بنا بر اين در سيستم ماشيني طول پروسه فاز اول حد اقل ? تا ?? روز کاهش مي يابد .



2ـ فاز دوم کمپوست سازي



اين فاز شامل ? مرحله است:

?ـ عمليات تخمير به مدت ? تا ? روز،

?ـ پاستوريزاسيون بمدت ?? تا ?? ساعت

?ـ آمونياک زدايي ? تا ? روز بوده و تقريبا در هر دو سيستم شبيه هم انجام ميشود ( گاهي در سيستم دستي مرحله آمونياک زدايي ?تا ? روز بيشتر بطول مي انجامد).



3ـ بذر زني



اين مرحله بستگي مستقيم با سيستم توليد و تعداد کارگران و مهارت آنها داشته در سيستم استيلاژ حد اکثر يک روز و در سيستم کيسه اي و ساير سيستم ها بسته به مقدار کيسه ها و فاصله آنها با سالن هاي توليد و ارتفاع قفسه ها مختلف است .معمولا اين مرحله بايستي حد اکثر در مدت ? روز پايان يابد چرا که طولاني شدن اين مرحله زمينه آلودکي کمپوست آماده شده را فراهم آورده همچنين برداشت در يک زمان انجام نمي گيرد.



4ـ پنجه دواني

در اين مرحله ميسليوم يا ريسه هاي قارچ در مدت ?? تا ?? روز در کمپوست نفوذ کرده وپس از آن ?? تا ?? روز ديگر نيز زمان نياز است تا ميسليوم قارچ در خاک پوششي نفوذ کند.

5ـ برداشت



معمولا ًطي ? مرحله برداشت انجام ميگيرد که هر مرحله ? تا ?? روز طول مي کشد.



6ـ نظافت سالن



مرحله پاياني که معمولاً ? تا ? روز بطول مي انجامد شامل مرحله تخليه ونظافت سالن ها ميباشد.

بنا براين طول دوره در سيستم دستي ??? روز و در سيستم ماشيني?? روز مي باشد که چنانچه يک کارخانه کليه مراحل را خودش انجام دهد ? و حد اکثر ? دوره در سال مي تواند از سالنهاي توليداستفاده نمايد.

بذر يا اسپان :



آن بخش از اندامهاي قارچ را كه پرورش دهندگان هنگام كشت در بستر مورد استفاده قرار ميدهند در اصطلاح اسپان گفته مي شود .

الف ) مواد و نحوه به عمل آوردن آنها دركمپوست

1-مواد اصلي

اين مواد عبارتند از : كاه و كلش همراه با كود اسبي يا بدون آن . در صورت عدم دسترسي به كاه و كلش گندم از ساقه ساير غلات مانند جو برنج ذرت با گاس نيشكر وغيره نيز ممكن استفاده شود .



2-مكمل هاي غذائي :

اين مواد به منظور كمك به تخمير و بهبود كيفيت كمپوست به آن افزوده مي شود و مهمترين آنها عبارتند از : كود هاي حيواني كه بيشتر شامل كود هاي اسبي و كود مرغي است كه كود هاي ناپايدار بوده و سريع تجزيه مي شود ميزان ازت در اين کود ها از 1 تا 5 درصد متفاوت است . که علاوه بر تامين مواد غذائي در تراکم نهائي حجم کمپوست نيز موثرند .

3- مواد غذائي کنسانتره :



اين مواد غالبا در جيره غذائي حيوانات صرف مي شوند و شامل سبوس گندم ؛ سبوس جو ؛ سبوس برنج ؛ غلات تخمير شده و مواد غذائي حاصل از دانه هاي ذرت ؛ سويا کنف است . اين ترکيبات حاوي هر دو ماده ازت و کربو هيدرات است و بتدريج احتياتات قارچ را تامين مي کنند . ازت موجود در اين مواد ممکن است از 3تا 12 درصد تغيير کند .

4- کود هاي ازته:

ازت موجود در کودهاي شيميايي مانند سولفات آمونيم ؛ اوره ؛نيترات کلسيم ؛ آمونيم (CAN) و غيره بسرعت آزاد شده و رشد ميکروارگانيسمهاي موجود در محيط را تسريع مي کند .

5- املاح معدني :

ترکيباتي چون موريات پتاسيم و سوپر فسفات کلسيم براي اين منظور مصرف مي شوند .

سولفات کلسيم هيدراته (جيپسم)و کربنات کلسيم بار سوب کلوئيدها محلول در محيط و خنثي کردن چربيها ؛ از لزج شدن و به هم چسبيدن کمپوست جلوگيري مي کند.

کمپوستي که از مخلوط کاه و کود اسبي تهيه ميشود در اصطلاح کمپوست طبيعي ناميده مي شود و چنانچه مواد پايه کمپوست را کاه و کلش تشکيل داده و کود دامي مصرف نشود به آن کمپوست مصنوعي مي گويند .

ب) کاه و کلش گندم

روش طولاني تهيه کمپوست



تهيه کمپوست با اين روش , داراي مراحلي به شرح ذيل است :

1- خيس کردن کلش



اولين گام در تهيه کمپوست خيس کردن کلش مصرفي است معمولا کلشخشک در ابتداي امر به سختي آب را در خود جذب مي کند . کلش پس از جذب مقداري آب , نرم شده , ظرفيت جذب آب آن نيز افزايش مي يابد .

در عمل کلش را به صورت لايه نازک در سطح سوله کمپوست پخش مي کنند . سپس با پاشيدن آب فراوان به آن طي مراحلي مختلف آن را خيس ميکنند به نحوي که اشباع شده و نتواند آب بيشتري را جذب کند . سپس کاه کلش برگردانده مي شود. به اين ترتيب چند نوبت عمل آب پاشي صورت مي گيرد تا زماني که کلش نتواند آب بيشتري را جذب کند .

در اين مرحله رطوبت کاه به 75 درصد رسيده و در بيشتر کمپوست ها ظرفيت جذب آب کامل شده است و هرز آبي ندارد . يک تن کاه خشک تقريبا به 5000 ليتر آب براي رسيدن به نقطه اشباع نياز دارد .



1-مخلوط کردن و قالب زني کمپوست



بعد از خيس کردن کاه تمام مکمل هاي غذائي به جز پود سنگ گچ (جيپسم) , و به طور يکنواخت در سطح آن پخش شده و و به خوبي با آن مخلوط مي شود . بعضي از قارچکاران ترجيح مي دهند که نصف مکمل ها غذائي را در اپتداي امر با کمپوست مخلوط کرده و باقيمانده را پس از اولين مرحله برگرداندن کمپوست به آن اضافه مي کنند .

سپس مخلوط حاصل را به صورت يک توده , روي هم انباشته مي کنند . هر قالب کمپوستداراي يک متر ارتفاع و يک متر عرض مي باشد که در اينجا طول توده کمپوست به مقدار آن بستگي دارد . اين عمل را در اصتلاح قالب زني مي گويند . و اين اندازه براي

فصول بهار, پائيز, تابستان مناسب است ولي براي ماههاي سرد سال که حرارت بين 10 تا 18 درجه سانتيگراد است بايد قالب بزرگتر باشد .



3- برگرداندن کمپوست



اطمينان از درجه حرارت بالا (70 تا 75 درجه سانتيگراد) به منظور به دست آوردن کمپوست مناسب ضروري است . طي مراحل تهيه کمپوست , بايد چندين مرتبه عمل به هم زدن قالبها و قالب زني مجدد صورت گيرد .

براي عمل آوردن کمپوست مراحل زير توصيه مي گردد:

روز اول : خيس کردن , مخلوط کردن و انباشتن کمپوست

روز چهارم : اولين زير و رو کردن يا برگردان و قالب زني مجدد کمپوست

روز هشتم : دومين قالب زني

روز دوازدهم : سومين قالب زني و برگرداندن توده کمپوست

روز شانزدهم : چهارمين قالب زني کمپوست

روز بيستم : آخرين مرحله زير و رو کردن کمپوست و پر کردن قفصه ها سالنهاي

پرورش

پودر سنگ گچ را معمولا در سومين و چهارمين مرحله زير و رو کردن کمپوست به مقدار کافي به آن اضافه مي کنند . در آخرين مرحله برگرداندن کمپوست 20 ليتر محلول آب حاوي 40 ميلي ليتر مالايتون روي کمپوست پاشيده مي شود .







روش تهيه کوتاه مدت کمپوست



اين روش داراي دو مرحله است : مرحله اول مانند مراحل اوليه روش باند مدت است با اين تفاوت که اولين مرحله برگرداندن کمپوست روز سوم و دومين مرحله برگرداندن کمپوست روز ششم است و سومين مرحله در روز نهم يا دهم – که پودر سنگ گچ نيز درآن اضافه مي شود - صورت مي گيرد در اين موقع کمپوست براي مرحله دوم يا مرحله پيک حرارتي (پاستوريزاسيون) آماده است .

خاك پوششي



بتدريج با رشد بذر قارچ در كمپوست بوي مطبوع قارچ فضاي سالن را پر مي كند . به طور معمول پس از 15 روز ميسليم قارچ كاملا در كمپوست نفوذ كرده كلني قارچ به صورت لكه اي در سطحبستر مساهده ميشود كه به تدريج به هم متصل مي شوند و يك پوشش سفيد رنگ يكنواخت در سطح بستر تشكيل مي شود . در اين موقع بايد سطح بستر با خاك پوششي مناسب پوشانده شود .

مواردي كه مي توان به عنوان خاك پوششي مصرف شود :

در كشور هاي اروپايي از مخلوط پيت و آهك به عنوان خاك پوششي استاندارد استفاده مي شود.

در بعضي مناطق كه خاك پيت در اختيار نيست يا ندارند براي پوشاندن سطح بستر از خاك مزرعه استفاده مي كنند . مخلوطي از خاك سيلت لوم و خاك هرموس به نسبت يك به يك مي توان به عنوان يك خاك پوششي مناسب مورد استفاده قارچكاران قرار گيرد .

در كشت و صنعتهاي بزرگ از مخلوط خاك سيلت لوم و بقاياي كمپوست مصرف شده – كه كاملا پوسيده شده باشد – خاك پوششي تهيه مي كنند . براي اين منظور بقاياي كمپوست مصرفي را – كه حداقل يك سال در معرض هوا قرار داشته است – خرد كرده و با خاك مخلوط مي كنيم و سپس خاك را بايد پاستوريزه كرد به منظور از بين بردن عوامل زنده زيان آوراز قبيل حشرات و آفات از بين برود و براي اين كار بايد خاك پوششي به مدت 6 ساعت با بخار آب در حرارت 60 درجه سانتيگراد پاستوريزه مي شود . در سطوح محدود مي توان ار فرمولين و كلروپيكرين براي ضد عفوني خاك استفاده كرد و خاك پوششي را به قطر 15 سانتيمتر روي سطح صاف (سيماني) پخش و فرمولين 4 درصد روي آن پاشيده مي شود و به همين ترتيب لايه هاي بعدي را فرمالين مي پاشيم وسپس يك پلاستيك بر روي لآن مي كشيم پس از گذشت 2 تا 3 روز گاز فرمالين كاملا در لايه هاي خاك نفوذ كرده و آن را استريل مي كند .