طرح توجيهي روغن نباتی شاد گل

طرح توجيهي روغن نباتي شاد گل در 58 صفحه ورد قابل ويرايش


مقدمه

روغنها و چربي هاي خوراكي بخش عمده اي از تركيب مواد غذايي و غذاي مصرفي روزانه را به خود اختصاص مي دهند . رشد سريع جمعيت و نياز به افزايش هر چه بيشتر توليد از يك سو و عدم استقلال صنايع روغن كشور از برخي لحاظ نظير مواد اوليه ، ماشين آلات و يا كاتاليست ، خاك رنگبر و غيره از سوي ديگر ، مشكلات روز افزوني را سبب شده است كه حل آنها منوط به انجام فعاليت هاي گسترده و تلاش بيشتر از جانب محققين ، متخصصين و مسئولين امر در اين زمينه است .

روغن كشي از دانه هاي روغني به وسيله چرخهاي اعصاري در ايران ، از قرنها پيش مرسوم بوده و بيشتر مصرف دارويي داشته است . مصرف روغن نباتي به عنوان يك ماده غذايي به همراه ديگر محصولاتي نظير برنج و آرد ، از سال 1325 معمول شده است .

مردم ايران در بدو امر با اكراه و از روي ناچاري به استفاده از روغن نباتي مبادرت مي نمودند و آن را فاقد مواد مورد نياز بدن دانسته ، حتي مصرف آن را مضر مي دانستند ، تا اين كه به تدريج با آگاهي از تركيبات و خواص مواد تشكيل دهنده روغن نباتي ، به مصرف آن روي آوردند و در بسياري موارد آن را بر روغن حيواني نيز ترجيح دادند . روغن نباتي در حال حاضر به اشکال جامد ، مايع و مارگارين مورد مصرف قرار مي گيرد ، كه نوع جامد آن به علت قابليت نگهداري طولاني تر ، بالاتر بودن نقطه ذوب و همچنين بهبود در پلاستيسيته روغن هاي قنادي و مارگارين . البته روغن جامد باعث بهتر شدن طعم و بوي روغن مي گردد ، مورد استفاده بيشتري دارد . در مقابل ، نوع مايع آن داراي ارزش تغذيه اي بالاتري است . مصرف اين فرآورده ي غذايي ، ساليانه رو به افزايش بوده ، كه مي توان از علل آن ازدياد جمعيت ، افزايش درآمد ، بالا رفتن ميزان شهر نشيني و حتي عادت به مصرف و . . . را نام برد .

مي بايد از هم اكنون با توجه به فاكتورهاي مختلفي ، نظير : رشد جمعيت ، رشد مهاجرت و تغيير سليقه ، رشد درآمد و . . . با برنامه ريزي صحيح كه در درجه اول از مواد اوليه شروع مي شود ( دانه هاي روغني ) ، اقدامات مقتضي را جهت نيل به خودكفايي به عمل مي آورد . لازم به ذكر است در گذشته در هيچ سالي وابستگي كشور به روغن خام كمتر از 80% نبوده است .

-1- هدف پروژه

هدف پروژه تصفيه و توليد روغن نباتي جامد به ميزان 3000 تن در سال در دو شيفت كاري و رفع نياز هاي مختلف اين محصول در كشور و گام در جهت خودكفايي و همچنين صادرات به بازارهاي هدف و در نتيجه افزايش توان اقتصادي کشور مي باشد

1-2- محل اجرا : شهرستان نيشابور- شهرک صنعتي خيام

1-3- تعداد كاركنان : 108 نفر

1-4- سوابق ثبتي مجري طرح

شركت شادگل در تاريخ 28/2/1378تحت شماره1135درنيشابوربه ثبت رسيد .

اين شركت با مسئوليت محدود و سرمايه 000/000/000/3 ريال شروع به فعاليت كرد .

1-5- سوابق تجربي و علمي مديران

1-6- مجوزات قانوني

موافقت اصولي به شماره 28084/2 به نام شركت توسط وزارت صنايع جهت توليد ميزان 000/30 تن روغن توسط وزارت صنايع ومعادن ( نمايندگي صنايع و معادن نيشابور ) جهت توليد ميزان 30000 تن روغن نباتي جامد در سال صادر شده و در تاريخ . . . تمديد گرديد .

با توجه به اقداماتي كه توسط مجريان طرح از نظر پيشرفت امور ساختماني و برخي از قسمتهاي كارخانه به عمل آمده بود ، چند ماه بعد پروانه تأسيس كارخانه صادر و اعتبارات اوليه آن از تاريخ صدور به مدت يك سال تعيين و تمديد شد .

لازم به ذکر است که اين اعلاميه تاسيس به نام آقاي محمد عظيمي سوراني صادر گرديده است.

1-7- شناخت محصول و موارد مصرف

چربي ها و روغنها ( ليپيد هاي غذايي ) تأثير زيادي در لذيذ بودن غذا از طريق بهبود طعم ، رنگ و بافت غذا دارند . همچنين چربي ها و روغنها منبع بسيار خوبي از انرژي مي باشند و انرژي حاصله از آنها بسيار بيشتر از كربو هيدراتها و پروتئينها است .

روغنها در توليد محصولات غذايي مختلف از جمله كيك / كلوچه / بيسكوئيت / شيريني جات / انواع شكلات / پفك / چيپس / انواع كنسرو / ( ماهي / لوبيا و . . . ) / فرآورده هاي گوشتي / كالباس / همبرگر / مارگارين / كره گياهي و انواع سس به كار مي رود .

مشخصات عمومي انواع روغنهاي خوراكي مايع و جامد مطابق استانداردهاي تدوين شده توسط اداره استاندارد و تحقيقات صنعتي كشور بوده و براي انواع آنها تقريباً مشابه است .

عمده ترين ماده اوليه مورد نياز صنعت روغن ، روغن خام است كه بيش از 93% آن از خارج از كشور وارد مي شود .

سازمان بهداشت جهاني ميزان مصرف چربي هر فرد را روزانه 80 گرم پيشنهاد مي كند . بر طبق آمار منتشره در سال 1377ميزان مصرف مستقيم روغن 43 گرم در روز بوده است كه با در نظر گرفتن ساير منابع تأمين چربي اين رقم كمتر از 600 گرم خواهد بود . كه هنوز اختلاف زيادي با استاندارد سازمان بهداشت جهاني دارد . و البته به دليل پايين بودن قدرت خريد مردم و نبود فرهنگ درست مصرف و توزيع مناسب كالا ستاد بسيج اقتصادي براي هر فرد سالانه 14 كيلوگرم ( 35 / 38 گرم در روز ) روغن در نظر گرفته شده است . كه اين مقدار با احتساب 20 گرم چربي و روغن از ساير منابع برابر 80 گرم خواهد بود .

همچنين ماده 106 قانون برنامه سوم توسعه كشور در جهت توسعه و ايجاد ظرفيت هاي جديد روغن كشي ، دولت را مكلف به واردات دانه هاي روغني به منظور ايجاد اشتغال و تكميل ظرفيت هاي كارخانجات نموده و در اين راستا وزارت محترم صنايع و معادن اقدام به صدور مجوز تأسيس كارخانجات نموده است .

بدين ترتيب ظرفيت كارخانه جات روغن كشي با سيستم اكستراكسيون نزديك به 8 / 1 ميليون تن دانه در سال 82 ( معادل 324 هزار تن كنجاله ) شد كه با توجه به ظرفيت هاي جديد تا پايان سال 87 ظرفيت واحدهاي مذكور به 6 / 3 ميليون تن دانه در سال ( معادل 648 هزار تن روغن خام و 2772 هزار تن كنجاله ) خواهد رسيد . همچنين كنجاله روغن به عنوان محصول جانبي در صنعت روغن كشي محسوب مي شود كه 77% وزني توليدات اين صنعت است و براي خوراك دام و طيور مورد استفاده قرار مي گيرد .



2-4- كالاهاي جانشين

از روغن گياهي مايع ، روغن حيواني و مارگارين مي توان به عنوان جانشين اين محصول نام برد ولي خواصي مثل جامد بودن ، ارزانتر و خواص خاص ديگر منحصر به روغن جامد است .

2-5- اهميت محصول و نياز جامعه

اين محصول را مي توان به نوعي به عنوان يك محصول استراتژيك نام برد چرا كه منهاي صادرات با توجه به جمعيت 69360 ميليون نفري كشور ، توليد سرانه همه انواع روغن گياهي به ازاي هر نفر 22 گرم در سال مي باشد كه همين ميزان مصرف نسبت به مصرف جهاني مطابق با پيشنهاد سازمان بهداشت جهاني حدود 46 % كمتر مي باشد و هم اكنون بيش از 80 % نياز كشور توسط واردات تأمين مي شود .

2-6- مباني اقتصادي

با در نظر گرفتن نياز جامعه و وابستگي شديد كشور به واردات اين محصول صرف نظر از بحث اشتغال زايي و كمك به توسعه صنايع وابسته اجراي اين طرح بسيار لازم و اقتصادي به نظر مي رسد .

2-7- سياست دولت

با توجه به وضعيت اين صنعت و همچنين جايگاه آن در برنامه سوم توسعه و از آنجا كه اين صنعت جزو صنايع مياني و مصرفي به حساب مي آيد چشم انداز خوبي در وزارت محترم صنايع براي آن تصوير گرديده است و دولت محترم نيز در جهت رشد و توسعه اين صنعت اهتمام ويژه اي را با وضع و پي گيري قوانيني مثل آزاد سازي واردات پنبه دانه بعد از 36 سال ممنوعيت واردات و تحت پوشش بيمه قرار دادن بيش از 296 هزار هكتار از زمينهاي كشاورزي كه دانه هاي روغني كشت مي كنند و نيز بستن تعرفه 16%‌به كنجاله وارداتي ( با توجه به اين كه 77%‌توليدات كارخانه جات كنجاله است و حمايت 12% را براي صنعت به دنبال داشته است ) نموده است .



2-8- تحليل قيمت در بازار

طبق آخرين نتايج آماري كه در مجله روغن نباتي شماره 16 و 17 به چاپ رسيده قيمت اين محصول براي سال 83 در حلب هاي 5 كيلويي 39.167 ريال ( رشد 17% نسبت به سال 82 ) و در حلب هاي 16 كيلويي 112.667 ريال (رشد 13% نسبت به سال 82 ) است . لازم به ذكر است كه قيمت فوق بر اساس قيمت عمده فروشي در بازار مولوي تهران تعيين شده است .

2-9- مشخصات اقتصادي محل اجراي طرح

به جهت پتانسيل موجود در كارخانه فعلي شاد گل نيشابور و امكانات بالقوه مطلوبي كه در شهرك صنعتي خيام موجود مي باشد و بنا به دلايل ذيل محل اجراي طرح در جوار كارخانه فعلي انتخاب گرديده است :

1 ) نزديكي به شهر مشهد به عنوان بازار بزرگ مصرف خانوار و صنايع غذايي

2 ) نزديكي به كشورهاي همسايه از جمله افغانستان و آسياي ميانه به منظور صادرات محصول توليد شده

3 ) وجود راههاي ارتباطي مطلوب به منظور ارسال محصولات توليدي

4 ) شرايط جغرافيايي منطقه اجراي طرح ( شهرك صنعتي خيام نيشابور ) بدليل آب و هواي خشك يكي از مزيت هاي نسبي انتخاب بوده كه اين امر سبب كاهش هزينه هاي استهلاك ماشين آلات و تجهيزات و مخازن ذخيره روغن مي گردد .

5 ) برخوردار بودن از منابع آب كافي از ديگر مزاياي انتخاب محل به منظور اجراي اين پروسه مي باشد .

6 ) دارا بودن سيستم تصفيه فاضلاب كه در آينده به بهره برداري خواهد رسيد .

8 ) اتصال به سيستم انتقال و توزيع گاز كه در آينده نزديك در شهرك برقرار خواهد شد كه اين مي تواند نقش بسزايي در كاهش هزينه هاي انرژي داشته باشد .

9 ) وجود نيروي انساني و كارگاههاي مجهز در شهرك يكي از گزينش محل اجراي طرح مي باشد .

10 ) دسترسي به مواد اوليه و دانه هاي روغني بخصوص دانه پنبه در منطقه

2-10- پيش بيني بازار محصول

به منظور پيش بيني وضعيت بازار محصول براي دوره ي مورد بررسي ، ابتدا مي بايست پيش بيني تقاضا براي اين دوره به عمل آمده و سپس پيش بيني عرضه انجام پذيرد ، و در نهايت از مقايسه آنها ، وضعيت بازار محصول در آينده مشخص خواهد شد كه آيا كمبودي وجود دارد يا خير ؟ بنابراين براي پيش بيني بازار محصول به طريق زير عمل مي شود .

از ساير مواد اوليه خاک رنگبر ، کاتاليست نيکل ، بتا کارون و ورق حلب محل تامين خارجي داشته و بقيه از داخل کشور تامين ميشود .

3-4- بررسي فرايند هاي توليدي و انتخاب تكنولوژي بهينه

تصفيه فرآيندي براي جداسازي ناخالصي ها از روغن هاي خام مي باشد . در جريان توليد روغن هاي خام توسط هر يك از روش هاي استخراج معمول صنعتي مقداري از مواد غيرگليسيريدي به روغن واردمي شود . اين ناخالصي ها طي يك سلسله عمليات كه به طور كلي تصفيه ناميده مي شود از روغن خارج مي شوند .

وجود ناخالصي هاي نامطلوب در روغن سبب تيرگي / كف كردن / دود كردن تشكيل رسوب در هنگام حرارت دادن روغن / كاهش پايداري روغن در مقابل اكسيداسيون و ساير واكنش هاي مي شود كه در جريان فرايند روغن مشكلاتي را به وجود آورده و از كيفيت محصول نهايي مي كاهد . اين ناخالصي ها شامل اسيدهاي چرب آزاد / فسفاتيد ها / و ساير مواد صمغي / مومها / رنگدانه ها / پر اكسيد ها و مواد معطر فلزات كمياب و غيره هستند .

هدف از تصفيه روغن زدودن ناخالصي هاي نامطلوب از روغن است به نحوي كه كمترين آسيب به گليسيريد ها رسيده و افت روغن به حداقل ممكن برسد . تصفيه روغن شامل صمغ گيري (Degumming ) / تصفيه قليايي ( Alkali Refining ) / بي رنگ كردن ( Bleaching / بي بوكردن (Deodorizati ) است.موم گيري( Dewaxing)/ و زمستانه كردن(Winterization ) فرايندخاص براي بعضي روغنهاي مايع است.كه درسرما(حرارت يخچال) ه دليل رسوب مومها وتري گليسيريد ها ي داراي نقطه ذوب بالا ( نظير استئارين ) شفافيت خود را از دست مي دهند . همچنين از آنجا كه در گذشته مردم به استفاده از روغن جامد عادت داشته و به دليل استفاده فراوان اين روغن در صنايع غذايي مختلف يكي ديگر از فرايند هاي متداول علاوه بر مراحل تصفيه فرايند هيدروژناسيون روغن به منظور توليد روغن جامد مي باشد .

مساحت سالن توليد

فضاي مربوط به هر يك از بخش هاي توليدي با حجم عملكرد ، ميزان تردد انجام شده و فضاي اشغال شده توسط دستگاههاي موجود در آنها برآورد مي گردد . بخش هاي مختلف توليد عبارتند از سالن هاي تصفيه خانه و هيدروژناسيون مجموعاً داراي زير بناي 720 متر مربع بوده و در دو طبقه ميباشد . اين بخش از سوله با دهانه 24 متر و ارتفاع 8 متر ساخته مي شود . همچنين از بخش هاي ديگر توليدي مي توان از بسته بندي (324 متر مربع سوله با دهانه 18 متر و ارتفاع 4 متر مربع ) و الكترو لايزر ( 216 متر مربع سوله با دهانه 18 متر و ارتفاع 4 متر مربع ) نام برد .

انبار مواد اوليه :

بدليل اينكه مهمترين ماده اوليه تشكيل دهنده روغن هاي خوراكي ، روغن خام بوده و آن نيز در مخازن فلزي ذخيره مي گردد . لذا اين انبار بيشتر براي دپوي ديگر مواد مورد نياز توليد از قبيل خاك رنگبر / سود سوز آور / اسيد فسفريك و كاتاليست نيكل و غيره و نيز مواد اوليه بسته بندي شامل انواع ظروف PET / حلبي / كارتن / ليبل و . . . است . فضاي مورد نياز اين انبار 500 متر مربع سوله با دهانه 18 متر و ارتفاع 4 متر مربع مي باشد .

انبار محصول :

در اين انبار محصول نهايي که به صورت کارتن هاي بسته بندي شده و حلب هاي روغن نگهداري ميشود ، يک سردخانه کوچک قرار داده ميشود . ( زيرا کريستالهاي جامد در داخل روغن به تدريج و به آرامي تشکيل ميشود ) بنابراين مساحت در نظر گرفته براي اين انبار 648 متر مربع و به شکل سوله ( با دهانه 18 متر و ارتفاع 4 متر ) در نظر گرفته شده است .





ساختمان تأسيسات :

اين ساختمان ها عبارتند از سالن ديگ بخار ( 324 متر مربع سوله با دهانه 18 متر و ارتفاع 4 متر ) / اتاق برق (100 متر مربع ساختمان آجري ) / تعمير گاه مكانيك و برق ( 30 متر مربع ساختمان آجري )

ساختمان آزمايشگاه :

بدليل ضرورت وجود ارتباط نزديك بين آزمايشگاه و توليد ، گوشه اي از طبقه ي دوم سالن توليد با مساحت حدود 100 متر مربع در نظر گرفته شده است .

ساختمان اداري و رفاهي :

با توجه به ضوابط موجود و همچنين كار پرسنل فعال در اين بخش ها ، مجموعاً 10 متر مربع به ازاي هر نفركارمند،فضاي اداري منظور مي گردد . بدين ترتيب ساختمان اداري داراي مساحت 150 متر مربع مي باشد . همچنين ساختمان اداري شامل سرويس هاي بهداشتي و آشپزخانه / نماز خانه / غذا خوري / سالن رختكن است كه بر طبق استانداردهاي موجود به ازاي هر نفر در هر شيفت 5/1 متر مربع لحاظ مي شود . بنابراين حداكثر مساحت 1200 متر مربع مي بايستي در نظر گرفته شود . ( ياد آوري مي شود كه به ازاي هر 12 نفر در هر شيفت مي بايستي يك توالت ساخته شود يعني تعداد 5 دستگاه ) .

ساختمان نگهباني :

اين ساختمان شامل ساختمان اصلي نگهباني و بازرسي ورود و خروج کالا و همچنين دفتر كابل است كه مساحت 50 متر مربع براي آن كافي است .

استخرها

استخرهاي توليدي در فضاي باز ساخته شده كه شامل :

استخر آب صاف (3×10×10 متر ) + استخر آب چرب ( 3×15×10 متر ) + پمپ خانه ( 3×4×6 متر )كه مجموعاً برابر ( متر مكعب ) 822 = 3 × 274 خواهد بود . و استخر فاضلاب شامل حوضچه هاي چربي گيري و سيستم هوازي و سيستم ته نشيني و سيستم بستر خشك كننده ي لجن مجموعاً (متر مكعب ) 1800 = ( ميانگين عمق 3 × 600 ) است .

فونداسيون مخازن ذخيره :

بدليل سنگيني زياد وزن روغن خام موجود در مخازن ذخيره ي روغن نياز به فونداسيون مسلح با مساحت 300 متر مربع و بتن ريزي به حجم 300 متر مكعب مي باشد .



محوطه كارخانه :

اين مساحت معمولاً 3 برابر مساحت كل زير بناي ساختمان ها خواهد بود . كه در نهايت 1200 متر مربع فضا مورد نياز است . از اين ميزان 10 % آن معادل 1200 متر مربع به امر خيابان كشي و پاركينگ اختصاص يافته است . و مقدار 15 %‌ آن معادل 1800 متر مربع آن تبديل به فضا سبز خواهد شد . و مقدار 9000 متر مربع هم جهت طرح توسعه و اجراي فاز دوم كارخانه يعني احداث واحد روغن كشي باقي خواهد ماند .

ديوار كشي :

ديوار كشي بر اساس ارتفاع دو متر محاسبه مي گردد . مساحت ديواردور کارخانه تقريباً معادل ) متر مربع ) 1600 = 2 × m 800 برآورد شده است .

مساحت كل زمين :

مجموع مساحت زير بناي ساختمانها (4182 متر مربع) و مساحت كل محوطه كارخانه ( 12000 متر مربع )مساحت كل زمين مي باشد . كه با كسر 1200 متر مربع خيابان كشي 1800 متر فضاي محوطه كارخانه در نتيجه ي مقدار 9600 متر مربع باقي خواهد ماند . كه براي ايجاد واحدهاي روغن كشي و قوطي سازي در آينده ي مناسب مي باشد .

توضيح اينكه كل بناي مورد نياز به شكل ( سوله ) 2500 متر مربع و ساختمان آجري 1280 متر مربع در نظر گرفته شده است .

خدمات مورد نياز و تأسيسات عمومي دستگاهها ، تجهيزات و ماشين آلات آزمايشگاه ، تعميرگاه ، سيستم ترابري ، گرمايش ، سوخت رساني ، سرمايش ، آب رساني ، تهويه و هواي فشرده ، سيستم دفع آلودگي ، محيط زيست ، اطفاء حريق ، باسكول و برق و . . .

اين واحد توليدي همچون ديگر واحدهاي صنعتي براي انجام فعاليت هاي خود نيازمند مجموعه اي از تأسيسات و تجهيزات جانبي بوده كه همراه ماشين آلات خط توليد قادر به توليد باشند . تمام تجهيزات خط توليد احتياج به امكانات پشتيباني مانند آب ، برق ، وسايل نقليه ، و حمل و نقل گرمايش ، سرمايش ، اطفاء حريق ، آزمايشگاه ، تعميرگاه ، اثاثيه و لوازم اداري ، سوخت و . . . دارد .





3-9- برق رساني

با توجه به اين كه ماشين آلات اين واحد توليدي متكي بر انرژي الكتريكي مي باشند و با كمك نيروي برق كار مي كنند ، تأمين برق مورد نياز واحد از مسائلي است كه بايد مورد توجه قرار گيرد .

برق مورد نياز خط توليد با توجه به مشخصات فني دستگاهها و توان مصرفي آنها محاسبه مي گردد اضافه مصرف برق خط توليد براي حداكثر بار مصرفي در هنگام راه اندازي دستگاهها 30 % در نظر گرفته شده است .

توان برقي مصرفي ماشين آلات خط توليد در جدول ماشين آلات محاسبه مي شود .

برق مورد نياز ساختمانها به ازاي هر متر مربع w 15 و انبار محوطه w 10 مي باشد كه با توجه به مساحتهاي برآورد شده برق مورد نياز تأسيسات با توجه به ميزان بر مصرفي كولرها ، پمپهاي انتقال آب ، سيستم شوفاژ ، . . . و kw 20 و آزمايشگاه و تعميرگاه kw 30 محاسبه مي شود .



3-10- تأسيسات آب

برآورد آب مورد نياز كارخانه :

كليه فعل و انفعالات كه در قسمت هاي مختلف كارخانه بر روي روغن در حال تصفيه انجام مي گيرد . به وسيله گرم كردن در مرحله دوم به وسيله آب معمولي عملي خواهد شد . علاوه بر آن جهت مصارف آشاميدني و فضاي سبز آب از ضروريات اوليه مي باشد . بنابراين آب مورد نياز كارخانه به چهار بخش اساسي تقسيم مي گردد :

1 ) مصارف صنعتي

2 ) مصارف آشاميدني و بهداشتي

3 ) مصارف اضطراري

4 ) مصارف متفرقه و فضاي سبز