مبانی و تکنیک های برنامه ریزی شهری

مبانی و تکنیک های برنامه ریزی شهری


الگوهای شهری:

برنامه ریزان جغرافی دانان شهری و اقتصاد دانان نظریاتی را در مورد ویژگی های الگوهای شهری بیان کرده اند.نظریات الگوهای شهری مرتبط به موقعیت اندازه فضای شهرها با توجه به رابطه انها با یکدیکر و مناطق پیرامونشان است.

هر شهر میتواند در الگوهای مختلفی رشد نماید.چگونگی رشد هر شهر به محدودیتها به ویژه محدودیت های طبیعی و امکانات ان و سیاست های برنامه ریزی که برای ان در نظر گرفته میشود بستگی دارد.

چنانچه بخواهیم با توجه به روند تکنولوژی و به ویژه تکنولوژی حمل و نقل شهرها را به لحاظ فرم و شکل طبقه بندی کنیم یراساس نظریه نیومن شهرها به شرح زیر طبقه بندی میشوند:

1)شهر پیاده:محصول تکنولوژی ماقبل دوران صنعتی است.

2)شهر ترانزیت(صنعتی):این شهر مبتنی بر تکنولوژی حمل و نقل ریلی اوایل دوران صنعتی است.

3)شهر اینده(گره تراانزیتی):این نوع شهر محصول انقلاب اطلاعات و عصر شبکه وارتباطات قرن 21 است.الگوی شهر اینده (گره ای _اطلاعاتی)گذر از ماشین و خیابان و معابر عادی به ریل استکه بیشتر حالت گره ای دارد ولی به شکل متمرکزتری می باشد نه به شکل گره های منفصل.در الگوی شهر اینده از گسترش بی رویه شهر جلوگیری میشود.

اکنون تعدادی از مهم ترین الگوایی در مورد ساخت شهرها بیان شده است مورد تشریح قرار میگیرد که عبارت است از:

الگوی خطی:

نحوه قرار گیری شهرها به موازات خطوط حمل و نقل همچون رودخانه ها خطوط راه اهن منطقه ساحلی یا رشته کوه های کوهستانی منجر به شکل گیری الگوی خطی می شود.

عملکرد شهرها در این الگو به تهیه خدمات و تسهیلات لازم برای انتقال کالاها ار یک نوع حمل و نقل به نوع دیگر و همچنین تغییر از حمل و نقل دریایی به حمل و نقل راه اهنی است که اغلب در شهرهای بندر اتفاق می افتد.

شهر خطی برای اولین بار توسط سوریاماتا در سال 1882 مطرح گردید.سوریا نخستین کسی است که نقش حمل ونقل جدید را به عنوان یک عنصر مهم شهری شناخته است.


اصول بنیادین شهر خطی:

1)نخستین و مهم ترین اصل این است که همه مشکلات ترافیک سرچشمه میگیرد.بهترین و مطلوب ترین شکل برای یک شهر ان است که رفت و امد ساکنانش میا نقاط مختلف در کمترین زمان امکان پذیر باشد.

2)شهر خطی موجب تییر یافتن جهت مهاجرت های خطرناک و بی نظم جمعیت روستایی به شهرها خواهد بود.

و............

یکی از معایب این شهرها فاصله گرفتن فضاهای شهری ئ نواحی مختلف از مرکز شهر است که با توجه به خطی بودن ان ایجاد تاسیسات زیر بنایی و همچنین ارتباطات از نظر سرمایه گذاری مقرون به صرفه نیست.

نمونه ای از الگوی شهر خطی شهرهای شمالی کشور میباشد.

الگو خوشه ای:

در جایی که منابع تخصصی شده وجود داشته باشد الگوی خوشه ای به وجود میاد .شهر های پناهگاهی جنوب غربی فلوریدا شامل میامی و فورت لایودردال و وست پالم پیچ که اهداف خود را روی گردش گری متمرکز کرده اند نمونه هایی از این الگو هستند.

الگوی سلسله مراتبی:

اساسا الگوی سلسله مراتبی اندازه و مکان یابی شهرها در مناطق کشاورزی به وجود میاید که پایه حمایتی انها متکی به مقیاس کالاها و خدمات پیرامون یعنی مناطق روستایی بزرگ است.شهرهای فراهم کننده این عملکرد مکان های مرکزی یا مراکز خدمات نامیده میشود.منطقه میدوست االات متحده امریکا یکی از بهترین نمونه های این الگوی شهری است.

الگوی شطرنجی:

این فرم که سابقه ای بسیار طولانی دارد به عنوان پایه شهرهای یونانی و شهر های امپراطوری رم شهرهای نو قرون وسطی وشهرهای ایده ال رنسانس و همچنین بخش جدید شهرهای قدیم و توسه شهرهای استعماری اروپایی و به خصوص شهرهای امریکایی مورد توجه است.

این طرح متاثر از افکار دانشمندان امریکایی است.در این طرح با تاکید بر توسعه شبکه راه ها و ساختن جاده های متعدد گسترش شهرها و نواحی جمعیتی انها به صورت پراکنده پیشنهاد می شود.انچه در طرح شطرنجی مشاهده می شود عدم وجود سیمای شهری در مرکز شهر است.از فرانک لوید رایت به عنوان واضع این طرح سخن به میان میاید.

در این الگو سلسله مراتب خیابان ها را می توان به راحتی مکان پذیر نمود.بنانراین فشار ترافیک بر محورها ئنقاط خاصی از شبکه تحمیل نمیشود و بار ترافیک به صور تسبتا متوازی در سطح شبکه توزیع می گردد.

این مدل نمیتواند بدون انتها مطرح باشد و اگر گسترش ان بی انتها باشد مرکز ان متراکم گردیده و رفت و امد افزایش خواهد یافت .این فشار بر تمام خیابان هایکه هیچ فرقی با هم ندارند وارد خواهد امد وقتی تمام خیابان ها مشبه یکدیگر باشند رفتو امدهای غیر معقولی به وجود میاید و نواحی درونی همه بلوک ها مورد هجوم قرار خواهد گرفت.

مدل ستاره ای

در شکل ستاره ای بخش مرکزی شهر بر دیگر نقاط شهری مسلط است هسته های فرعی شهر در طول شعاع های ان تشکیل میشود و در بخش مرکزی شهر انواع فعالیت ها و کارکردهای اقتصادی و اجتماعی صورت میگیرد .جمع حملو نقل شهری در طول شعاع های اصلی شهر بسیار زیاد است در حالی که در جاده های کمر بندی شهر بسیار کم است و باعث افزایش هزینه های حمل و نقل می شود.در شهر های ستاره ای فضاهای ازاد بیشتری در دسترس مردم قرار میگیرد .تراکم شدید ترافیک در منطقه مرکزی و شعاع های شهر از مسائل مهم طرح های ستاره ای است.چنین شهری یک مرکز شهری عمده با تراکم زیاد و کابری های مختلط است که چهار تا هشت راه ارتباطی اصلی به ان منتهی می شود.

منظم ترین ارائه از شکل ستاره ای توسط هانس بلو منفیلد بوده که تحت عنوان "مبانی نظری شکل شهر،گذشته و حال "ارائه شده است.اساس طرح شهر واشنگتن،کینهاک و مسکو بر مبنای این نظریه است.