توضیحات:
گزارش کارآموزي زراعت و اصلاح ذرت در 43 صفحه ورد قابل ويرايش

فهرست مطالب:

فصل اول: تاريخچه و مبداء ذرت................................................................................... 7
فصل دوم: ويژگيهاي قسمتهاي مختلف گياه و انواع ذرت........................................... 12

(1-2) ويژگيهاي گل وساق............................................................................................. 13

(2-2) ويژگيهاي ريشه .................................................................................................. 16

(3-2) ساختمان دانه ذرت.............................................................................................. 16

(4-2) انوع ذرت.............................................................................................................. 18

فصل سوم: اصلاح ذرت................................................................................................. 21

(1-3) وضع ژنيتيكي ذرت.............................................................................................. 22

(2-3) روشهاي اصلاح ذرت......................................................................................... 22

(3-3) هدفهاي اصلاح ذرت............................................................................................ 28
فصل چهارم: آفات و بيماريهاي ذرت............................................................................. 30

(1-4) آفت ذرت.............................................................................................................. 31

(2-4) بيماريهاي مهم ذرت............................................................................................ 32
فصل پنجم: كاشت و برداشت ذرت............................................................................... 35

(1-5) كاشت................................................................................................................... 36

- انتخاب بذر................................................................................................................ 36

- مقدار بذر.................................................................................................................. 36

- فواصل خطوط كاشت............................................................................................... 37

- عمق كاشت................................................................................................................ 39

- طرق كاشت............................................................................................................... 39

(2-5) برداشت............................................................................................................... 40

- انواع ماشينهاي برداشت........................................................................................... 40

- زمان نحوه برداشت.................................................................................................. 40


فهرست اشكال:

- شكل شمارة (1)................................................................................................. 14

مقطع نمودار ساختمان گل مونث ذرت

- شكل شماره (2)................................................................................................. 14

A- گل آذين نر پابساكهاي خارج شده – B- بلال با كاكلهاي خارج

- شكل شماره (9)................................................................................................. 15

گل نر و ماده - تنوع ژنتيكي - رديف كشت

- شكل شماره (3)................................................................................................. 16

گل‌هاي پايه‌دار و بدون پايه گل مذكر ذرت

- شكل شماره (4)................................................................................................. 18

مقطع نمودار دانه ذرت

- شكل شماره (5)................................................................................................. 20

انواع مختلف ذرت

- شكل شماره (6)................................................................................................. 41

ذرت چين خودرو با بستر پوست كن و دماغه ذرت چهار رديفه

- شكل شماره (7) ................................................................................................ 41

چاپر

- شكل شماره (8)................................................................................................. 42

دستگاه برداشت بلال ذرت




فهرست جداول

جدول شماره (1):.................................................................................................. 11

سطح زيركشت و مقدار محصول و عملكرد ذرت در كشورهاي مختلف (از Hoffmann 1970)

جدول شماره (2):.................................................................................................. 38

رابطه تعداد بوته در هكتار فاصله رديف‌ها و فاصله دو بوته در زراعت ذرت

چكيده مطالب:

ذرت گياه زارعتي از تيرة غلات يكساله بوده و بومي نيمكره جنوبي است كه براي اولين بار توسط كريستف كلمب كشف شد.

گياهي تك پايه كه گل نر بصورت خوشه در رأس و گل ماده (بلال) مخروطي و در پايين قرار دارد هر گل از 3 عدد پرچم تشكيل شده است و تعداد برگها بين 8 تا 48 بود و بطور متوسط 13 تا 18 عدد است.

از واريته‌هاي مهم آن مي‌توان به ذرت داندان اسبي- ذرت بلوري- ذرت آردي- ذرت شيرين قندي- ذرت غلاف دار اشاره كرد.

ذرت به دليل توليد بذر زياد و صفات ژنتيكي ساده و خود گشن بودن كه باعث دو رگ گيري ساده‌تر مي‌شود از اهيمت ژنتيكي بالايي برخوردار است و اين ويژگيها باعث شده كه اصلاح كنندگان بر روي اين گياه بيشتر كار كنند.

از جمله روشهاي اصلاحي آن مي‌توان به سلكيون- تهيه و واريته‌هاي هيبريد و واريته مصنوعي اشاره كرد كه مي‌توان با اين روشها به اهدافي مانند بالا برردن عملكرد – مقاومت در برابر خشكي و گرما مقاومت در برابر خوابيدگي، آفات و بيماريها دست يافت.

ذرت نيز مانند ديگر گياهان زراعي داراي آفتهايي مي‌باشد مانند كرم ذرت، كرم ساقه خوار شب پره زمستاني يا كرم طوقه نام برد و بيماريها مانند بيماريها سياهك ذرت،‌ بيماري سوختگي برگ، بيماري زنگ، بيماري موزائيك اشاره كرد.

عمقي كه بايد در كاشت ذرت در نظر گرفت بين 3 تا 10 سانتي متر است كه البته بسته به شرايط آب و هوايي منطقه، درجه حرارت محيط به هنگام كاشت- درصد رطوبت خاك و زمان كاشت بستگي دارد. و به دو صورت دستي و مكانيزه مي‌توان اقدام به كاشت آن كرد كه كاشت مكانيزه از عملكرد بالاتري برخوردار است.

از مشاينهاي مورد استفاده براي برداشت مي‌توان به ذرت كن‌ها، ذرت چين پوست كن، ذرت چين دانه كن- كمباين‌هاي غلات- و چاپرها اشاره كرد.

البته برداشت ذرت بر خلاف ساير غلات چندان تابع زمان و فصل معين نبوده و تحت شرايط زمان كاشت، طول روز- حرارت- دفعات آبياري قرار مي‌گيرد.

فصل اول:

(تاريخچه و مبداء ذرت)

ذرت zea mays گياه زراعتي يكسالة بومي نيمكره غربي است ذرت در بيش از 120 ميليون هكتار از اراضي دنيا كشت مي‌شود وبه عنوان كالاي مهمي در تجارت محسوب مي‌گردد. منبع (1)

ذرت تا قبل از سال 1492 ميلادي در قاره آسيا، اروپا،‌آفريقا به عنوان يك گياه زارعتي شناخته نشده بود. اين گياه را از قرنها پيش در آمريكاي مركزي مي‌شناختند و توسط مردم ايندياناي آمريكا كشت مي‌شد و بهمين سبب بنام لاتين آن از يكي از طوايف اينديانا بنام mahig يا marisi گرفته شده است. (Ho Ffmann and Aufhamer) منبع (2)

ذرتي كه مورد توجه خاص سفيد پوستان قرار گرفته است ذرت دندان اسبي بوده كه داراي قدرت تطابق بيشتري با شرايط مختلف آب و هوا مي‌باشد. منبع (1)

كريستف كلمب كاشف آمريكا براي اولين دفعه دانه ذرت را از آمريكا به اورپا برد و نام mais را به آن داد. سپس طي ساليان دراز بذر ذرت از طريق پرتقال به شمال آفريقا و جنوب اروپا هندوستان و چين برده شد. حدس زده مي‌شود كه دانه‌ اين گياه مانند غلات داراي پوشينه‌هايي بوده و بر جسب جهش بصورت بلال امروزي در آمده است.

بعد از گندم برزگترين سطح زيرگشت را ذرت به خود اختصاص داده در حاليكه توليد محصول آن بعد از گندم و برنج قرار دارد. اهميت محصول و بالا بودن سطح زيركشت زياد اين نبات بعلت قدرت تطابق آن با شرايط گوناگون اقليمي مي‌باشد بدين جهت جزو عمده‌ترين محصولات مناطق معتدله،‌ معتدله گرم نيمه گرمسير و مرطوب بشمار مي‌رود. منبع (2)

در حدود 75 درصد ذرت به تغذيه حيوانات رسيده بنابراين مصرف غير مستقيم آن پيش از مصرف مستقيم است. ذرت اساساً به عنوان يك محصول انرژي زا توليد مي‌گردد.

در صورتي كه انواع زراعي از آن كه براي توليد پروتئين روغن، موم، ذرت شيرين،‌ پاپ‌كورن اختصاص يافته ‌اند موجود است. منبع (1)

فرآوردهاي فرعي و متعددي از ذرت بدست مي‌آيد حدود 500 رقم گزارش شده است. منبع (2)

اين گياه به علت ارزش غذايي خاص كه دارد مورد توجه كشورهاي مكزيك- پرو- آمريكاي مزكزي و اغلب كشورهاي آمريكايي جنوبي قرار گرفته است. منبع (1)

در سالهاي اخير دامداران و كشاورزان به اهميت اين گياه و تهيه علوفه از طريق سيلو كردن ذرت و تعليف آن بصورت سبز پي برده و بكشت آن مبادرت مي‌نمايند به نظر مي‌رسد كه ارزش غذايي ذرت تا حدي شناخته شده باشد.

طبق گزارش Zscheichler (1971) ميزان عملكرد دانه ذرت هيبريد در هكتار در سال 1951 – 1950 حدود 2140 كيلوگرم در سال 1970 حدود 5060 كيلوگرم در هكتار در آلمان غربي بوده است. در حاليكه در ايران متوسط عملكرد با استفاده از هيبريدهاي ساده يا مضاعف 6 تن در هكتار بوده است.

ذرت به علت داشت مواد قندي و نشاسته زياد و عملكرد محصول علوفه‌اي بيش از 80 تن در هكتار يكي از مهمترين نباتات جهت توليد علوفه سبز، سيلو و دانه محسوب مي‌شود. عمده‌ترين موارد مواد مصرف ذرت عبارتند از: غذايي اصلي انسان علوفه جهت تغذيه دام و مصارف صنعتي. بطور متوسط تركيبات شيميايي دانه خشك ذرت به شرح زير است:

نشاسته


77%


روغن


5%

قند


2%


نپتوزان


5%

پروتيئن


9%


خاكستر


2%

منبع (2)

در جدول صفحه بعد سطح زيرگشت مقدار محصول و عملكرد ذرت در كشورهاي مختلف از سال 1970 را مشاهده مي‌كنيد.

طريقه بدست آوردن لينة خالص يا اينبرد

طريقه اول- (روش استاندارد شده)

سال اول- خود گشن نمودن صدها يا هزارها تك بوته انتخاب شده

سال دوم- كاشت 30- 25 دانه از هر بلال خود گشن شده در رديفهاي مجزا و خود گشن نمودن 5-3 بهترين گياه در داخل بهترين رديف.

سال سوم- مانند سال دوم بايد عمل انتخاب و خودگشن نمودن را تا يكدست و يك نواختن شدن ادامه داد.

طريقه دوم- روش تك كپه single- Hill method

سال اول- خودگشن نمودن چندين گياه و انتخاب شش عدد دانه از هر بلال

سال دوم- كشت تمام شش عدد دانه در يك كپه بعد از سبز شدن بايد شش عدد بوته را تنك نموده و به سه عدد تقليل داد. از بين سه گياه بهترين را خود گشن نموده و در همين موقع با هم دورگ گيري مي‌كنند.

سال سوم- كليه روشهاي لازم شبيه سال دوم است با اين تفاوت كه احتياج به يك آزمايش عملكرد كشت گياهان نسل اول Test- cross سال قبل را دارد.

سال چهارم- از لينه‌هاي خود گشن شده كه Test- cross آنها در آزمايش عملكرد بهترين نتيجه را داده است مجدداً اعقاب تك كپه بدست مي آورند. نسل اول حاصل از تلقيح رقم آزمايشي سال قبل را مجدداً در آزمايش مقايسه‌اي قرار مي‌دهند اين روش را سه تا چهار سال دنبال مي‌كنند.

روشهاي تعيين قدرت تركيب پذيري لينه‌ها

جهت تعيين دقيق تركيب مناسب لينه‌هاي خود گشن شده بايد از روشهاي مخصوص استفاده نمود. يكي از اين روشها تركيب متناسب عمومي General- combining ability مي‌باشد كه در اثر تلقيح با ار قام آزمايشي بدست مي‌آيد.

انتخاب ارقام آزمايشي در بكار بردن روش قدرت تركيب عمومي داراي اهميت زياد مي‌باشد. بدين معني كه اكثر متقابل شديدي بين لينه‌هاي خودگشن شده و رقم آزمايشي بدست آمده است و آنچه بيش از همه اهميت دارد آن است كه يك لينه بخصوص با ارقام آزمايشي مختلف عملكردهاي متفاوتي را نشان مي‌دهد. منبع (2)

روش ديگري كه جهت تعيين تركيب مناسب لينه‌هاي خود گشن شده بكار مي‌رود روش قدرت تركيب مخصوص (Specific combining ability) مي‌باشد.

‌آزمايش قدرت تركيب مخصوص تركيب مخصوص از طريق دورگ‌گيري مقابل
(Diallel- crass) بين لينه‌هاي خودگشن شده با بهترين قدرت تركيب عمومي نيز انجام مي‌گيرد.

دورگ گيري متقابل(Diallel- crass) عبارتست از كليه دورگهاي (متقابل) ممكن بين يكسري ژنوتيپ.

روشهاي دورگ گيري

الف) دورگ گيري ساده: (Single- cross)

عبارتست از دورگ گيري بين لينه خود گشن شده A ولينه خود گشن شده B نسل اول حاصل از اين دو رگ گيري عملكرد محصول زياد‌تري نسبت به والدين داشتند و تراكم يكنواختي توليد مي‌كند. دورگ گيري يك جانبه را بيشتر درمورد ذرت قندي (Sea mayas var. saccharata) بخاطر يكنواختي يا يك فرمي و يك زمان رسيدن بلال مورد توجه قرار مي‌دهند.

ب ) دورگ گيري دو جانبه (Dauble- cross)

عبارتست از دورگ گيري بين چهار لينه خودگشن شده D)*(C* (B*A) به منظور توليد بذر ذرت گورگ يا هيبريد بذري كه از دورگ گيري نسل اول هر يك از تلقيح هاي يك جانبه فوق بدست مي‌آيد كمتر از بذري است كه از دورگ گيري نسل اول حاصل از هر دو تلقيح بدست مي‌آيد.

پ) دورگ گيري سه جانبه (Way cross)

در بكار بردن اين روش بايد به خاطر داشت كه مي‌توان بذر هيبريد ارزان تري نسبت به دورگ گيري يك جانبه توليد نمود از طرف ديگر هزينه توليد بذر هيبريد از طريق روش دورگ گيري يك جانبه (به عنوان پايه مادري) و يك لينه خود گشن شده مي‌باشد مثلاً C*B)*A) در آمريكا روش دورگ گيري سه جانبه را براي بررسيهاي ذرت Zea mays Var. everta بكار مي‌برند.

(3-2-3) تهيه واريته‌هاي مصنوعي (syn thatic varietes)

واريته‌‌اي است كه از تركيب تعدادي لينه بدست مي‌آيد. لينه‌هاي مذبور ممكن است لينه‌هاي اينبرد، كولون يا مواد ديگري باشد.

لينه‌هايي كه براي ايجاد يك واريته مصنوعي بكار مي‌روند بايسيتي حتماً از نظر خاصيت تركيب پذيري آزمايش شده باشند و تنها همين موضوع است كه يك واريته مصنوعي را از واريته هايي كه از سلكسيون توده‌اي توليد مي شوند را متمايز مي سازد.

معمولاً يك واريته مصنوعي در موردي بكار مي رود كه به عنوان يك گياه اصلي در آن منطقه محسوب نشود يا سازش با محيط مدنظر باشد.

معمولاً براي اصلاح گياهان علوفه‌اي و آلوگام استفاده مي‌شود. هزينه كمتري از توليد بذر هيبربد دارد وبراي چند سال مي‌توان از آن استفاده مي‌شود. هزينه كمتري از توليد بذر هيبريد دارد و براي چند سال مي‌توان از آن استفاده كرد.

لينه‌هايي را كه براي توليد يك وارتيه مصنوعي بكار مي برند بنام 0-syn مي‌گويند. نسل اول تركيب كاملاً تصادفي اين لينه‌ها را syn-1 مي گويند و نسل دوم را syn-2 و ادامه مي‌يابد. بايد تلاقي لينه‌ها با هم در همة جهات ممكن صورت گيرد و از هر تركيب مقدار مساوي بذر به نسب بعدي برده شود.

براي ازدياد عملكرد محصول در واريته هاي مصنوعي بهترين كار به كاربردن رگه‌هايي است كه محصول بيشتري دارند. منبع (3)

(3-3) هدفهاي اصلاح ذرت

- يكي از اهداف مهم ذرت ازدياد و بالابردن عملكرد دانه مي‌باشد كه خود تابع تعداد زيادي ژن مي باشد. بطور كلي نسبت نزديكي بين قدرت توليد محصول و تمام صفات موجود است كه اختصاص بقدرت رشد و نمو هتروزيس دارد.

- مقاومت در برابر خشكي وگرما يكي ديگر از هدفهاي اصلاح ذرت مي باشد. حرارت بيش از اندازه درموقع گل كردن همراه با خشكي موجب دانه بستن كمتر ذرت مي‌گردد.

- مقاومت در برابر خوابيدگي يك ديگر از هدفهاي اصلاح ذرت است و خوابيدگي در اثر تشكيل ريشه‌هاي ضعيف و با تشكيل بافتهاي ضعيف ساقه توليد مي‌گردد.

- در نظر گرفتن صفات كيفي ذرت يكي ديگر از هدفهاي اصلاح آن مي باشد.

بر حسب نوع استفاده ‌اي كه از ذرت مي‌گردد بايد نسبت به صفات كيفي آن توجه گردد.

در صنعت از دانه ذرت روغن، نشاسته، شربت، لكل، زئين و ساير فرآورده‌ها را تهيه مي‌كنند و روي همين اصل است كه بايد بر حسب نوع استفاده درصدد اصلاح ذرت برآمد.

فصل چهارم: آفات و بيماريهاي ذرت

(1-4) آفات ذرت: منبع (4)

هر محصولي اعم از زراعي و باغي بسته به شرايط آب وهوايي و اقليمي مناطق مورد كشت خود آفات مخصوص به خود را داشته در اين ميان ذرت نيز مستثني نبوده از جمله آفات آن مي‌توان به:

1- كرم ذرت

اين آفت در ايران در استانهاي اصفهان- فارس- خوزستان، بلوچستان و نيز سواحل درياي خزر شايع بوده از نظر مشخصات ظاهري پروانه اي است به طول 12 ميلي‌متر و عرض آن 32-26 ميلي‌متر است.

بالهاي جلوي آن سفيدمايل به تيره و بالهاي عقب سفيد است.

مبارزه: در مورد اين آفت بيشتر مبارزة زراعي و مكانيكي مدنظر بوده مثل شخم زدن و آب تخت كردن مبارزه شيميايي بايد زماني صورت بگيرد كه لاروهاي جوان هنوز وارد ساقه نشده اند. سمپاشي با يكي از سموم فسفره نظير ديپتركس 80% به ميزان 5/1 يا ديازينون 60% به ميزان 5/1 ليتر درهكتار.

2- كرم ساقه خوار ذرت

اين آفت در ايران از استانهاي مازندران، گيلان و آذربايجان شرقي گزارش شده است. اين آفت پروانه‌اي است به رنگ زرد مايل به قهوه‌اي با نوارهاي مواج و شكسته در روي بالها- طول بدن 15 ميل متر و عرض آن بالهاي باز 31- 27 ميلي‌متر است. خسارت اين آفت در روي ذرت به خود بلال است.

مبارزه: در مورد اين آفت نيز مبارزات زراعي و مكانيكي خيلي مهم بوده مانند شخمهاي عيمق حذف علفهاي هرز. در مورد مبارزه شيميايي بايد زماني كه لاروها هنوز وارد ساقه نشده صورت گيرد. استفاده از ديازينون 20% به ميزان 5/2 ليتر ، سو پر اسيد 40% به ميزان 5/2 ليتر و ديميكرون 50% به ميزان 5/1 ليتر در هكتارعليه لاروهاي جوان توصيه مي ‌شود.


3- شب پره زمستاني يا كرم طوقه بر

اين آفت از برگ، ساقه و طوقه گياهان مختلف تغذيه مي‌كند.

حشرات كامل به رنگ خاكستري تيره بوده و عرض آنها بالهاي باز 30- 25 ميلي متر و در روي بالهاي جلوي 3 لكة مثلثي، گرد و لوبيايي بزرگ به ترتيب از قاعده به طرف راس بالها ديده مي‌شود كه مهمترين علامت مشخصه اين شب پره است.

مبارزه: اعمال روشهايي از قبيل از بين بردن بقاياي محصول، علفهاي هرز، شخم و يخ آب زمستانه به عنوان مبارزه زراعي در كاهش جمعيت اين آفت مهم و مؤثر است.

بطور كلي مبارزه شيميايي با استفاده از سموم نظير آلدرين 40% به ميزان 3 ليتر در هكتار قبل از كاشت يا بعد از كاشت و قبل از جوانه زني بايد صورت گيرد.

4- شته ذرت

اين شته به رنگ تيره با شاخك كوتاه و بدن نسبتاً طويلي است.

مبارزه: كاشت ارقام مقاوم به آفت بهترين روش كنترل آن است.

5- شپشة ذرت stiophilus zeamais

حشرات كامل به رنگ قهوه‌اي تيره تا سياه و طول آن 5/4- 3/3 ميل‌متر است.

(2-4) بيماريهاي ذرت: منبع (4)

مهمترين بيماريهاي ذرت عبارتند از:

1- بيماري سياهك ذرت U stilago Zea = U. maydis

يكي از مهمترين و خطرناكترين بيماري ذرت محسوب شده و گاهي مقدار محصول را تا 30% كاهش مي‌دهد. در اين بيماري هاگهاي سياه رنگ در تمام قسمت هاي گياه به جز ريشه، تشكيل مي‌گردد.

استفاده از ارقام مقاوم و هيبريد، اجزاي تناوب زراعي و ضد عفوني بذر، مخصوصاً قارچ كش ويتاواكس به نسبت 3-2 در هزار بهترين راههاي كنترل اين بيماري است.


2- بيماري ديپلودياي ذرت (Dipledia maydis)

اين بيماري يكي از شايع‌ترين بيماريهاي جهاني ذرت محسوب مي شود.

بهترين راههاي كنترل عبارتند از:

- انتخاب ارقام تطابق يافته با محيط

- استفاده از بذر سالم و عاري از بيماري

- استفاده از ارقام مقاوم

- تناوب زراعي

- ضدعفوني بذر

- كشت در زمان مناسب.

3- بيماري سوختگي بر گ (Helmintosporium)

اين بيماري نيزيك مرض قارچي بوده اجراي تناوب زراعي، توليد بذر هيبريد مقاوم از طريق توسعة ارقام ذرت، سيتوپلاسم نرعقيم و انجام شخم عميق در فصل پاييز.

4- بيماري زنگ (puccinia sorghi)

بيماري زنگ ذرت درمقايسه با ساير بيماريهاي قارچي از اهميت كمتري برخوردار بوده ولي مي‌تواند برگهاي ذرت را آلوده و به آن خسارت برساند.

5- بيماري موزائيك كوتولگي ذرت Maizie dwarf mosaic

عامل اين بيماري كه يك ويروس از نوع ميله اي نخي شكل مي باشد از علايم اين بيماري وجود لكه‌هاي كوچك و نقطه‌اي و يا لكه‌هاي موزائيكي به رنگ سبز تيره و روشن در برگها انتهايي ساقه مي‌باشد.

6- بيماري موائيك نقطه‌اي ذرت:

اين بيماري و يروسي در سال 1342 در اطراف شيراز گزارش شده و احتمالاً مرتبط به ويروس موارائيك خيار بوده است كه در آن ناحيه به وفور مشاهده مي شود.


7- موزائيك نواري ذرت

8- بيماري پژمردگي باكتريابي ذرت

بهترين راه كنترل كشت ارقام مقاوم و مبارزه با كك ذرت مي‌باشد.

9- بيماري بازماندگي رشد در ذرت (com stunt)

از علايم اين بيماري ظهور نوارهايي به رنگ سبز مايل به زرد در روي برگهاي جوان است. گياهان مبتلا كوچك مي‌مانند. منبع (4)