توضیحات:
طرح توجيهي گاوداري شيري 30 راسي در 31 صفحه ورد قابل ويرايش


كليات پرورش گاو

تاريخچه

بشر اوليه كه ساليان درازي را بصورت بدوي از ميوه درختان و شكار حيوانات امرار معاش مينمود رفته رفته در صدد برآمد براي مواقعي كه دسترسي به شكار نداشت حيواناتي را كه مفيد تر و مطيع تر تشخيص داده بود بتدريج رام و اهلي سازد . كم كم در اثر تماس مداومي كه بدين طريق با گاو ،بز و ميش كوهي حاصل كرد علاوه بر فوائد گوشت از مزاياي شير هم برخوردار شد و پس از قرون متمادي هنگاميكه شهرنشين شد در گوشه خانه و كاشانه اي كه براي خود ميساخت جاي مخصوصي هم براي نگاهداري گاو ترتيب داد . بعقيده مارشاك اهلي كردن حيوانات 8 هزار سال قبل از ميلاد مسيح ابتدا در خاورميانه انجام شده است .

پرورش گاو در اعصار جديدتر چنانچه از روي نقوش و كتب يوناني ،مصري و چيني و ايراني مشهود ميباشد از اهميت ويژه اي برخوردار شده بود چنانچه در قرون وسطي و دوره رنسانس در كشورهاي اروپائي بعلت پيشرفت علم از يكطرف و استعداد زمين و شرايط مساعد جوي مراحل اول اصلاح نژاد گاوها متداول شده و تكثير يافت ولي چون سيل بنيان كن بيماريها بخصوص طاعون گاوي كه همواره از كشورهاي آفريقائي يا مركز آسيا سرچشمه ميگرفت تلفات و خسارات زيادي به گاوداريهاي اروپائي وارد ميكرد لذا دانشمندان درصدد برآمدند مانند مسائل پزشكي براي جلوگيري از بيماريهاي دام نيز دانشكده هائي تاسيس كنند . از اينرو فرانسويان در 210سال قبل اولين دانشكده را در ليون افتتاح كرده و كم كم دانشجوياني از ساير كشورها باين دانشكده اعزام شده و در مراجعت به تاسيس دانشكده هاي دامپزشكي متعدد در كشورهاي خود همت گماشتند .

نژادهاي معروف گاو :

اهميت پرورش نژادهاي ممتاز گاو از نظر افزايش شير و گوشت از ديرزماني مورد توجه بشر قرار داشته است . تا آنجا كه در تواريخ منقول است بعد از ميلاد مسيح ايتاليائيها ضمن تبادل تجارت با چين و رونق كشتيراني تعدادي گاو گوشتي عظيم الجثه از چين وارد كرده و در ايتاليا بنام ChIANINA پرورش داده اند . در اثر جنگهاي صليبي نيز نقل و انتقالات ديگري بين كشورهاي داخلي اروپائي بعمل آمده است . پس از كشف امريكا و استراليا صادرات گاو از اروپا از يكطرف و از هندوستان و افريقا از طرف ديگر در آمريكا و استراليا توسعه يافته و مطالعات دانشمندان در باره نژادهاي گوشتي و شيري و آميخته گري آنها وارد مراحل نويني گرديد.

شرايط تاسيس گاو داري : بمنظور ايجاد نظم و هماهنگي بين واحدهاي و جلوگيري از تراكم كه باعث انتشار عوامل بيماريها ميشود از طرف وزارت كشاورزي در تهران و شهرستانهاي بزرگ با تهيه فرمهاي مخصوص درخواست صدور پروانه نمايند .

در اين ضوابط ساختن اصطبل ،بهاربند ،شيردوشي و خانه هاي كارگري با رعايت اصول فني تهيه شده است . اينك نكاتي كه دامپروران در تاسيس واحد گاوداري بايد رعايت كنند براي مزيد اطلاع درج ميگردد .

1-رعايت فاصله – حداقل فاصله تاسيسات دامداري جديد با مجتمع يا قريه روستائي 200 متر

2-حداقل فاصله تاسيسات دامداري جديد با شهركها و شهرها و فاصله دو دامپروري يك كيلومتر

3-حداقل فاصله تاسيسات دامداري جديد با اتوبان و جاده اصلي 150 متر .

4-حداقل فاصله تاسيسات دامداري جديد با كارخانجات صنعتي و غذائي 500متر

5-حداقل فاصله تاسيسات دامداري جديد با مرز انتهائي زمين هاي فرودگاه يك كيلومتر .

نكات بهداشتي :

1- حتي المقدور دامداري در سمتي نباشد كه باد فضولات گاوداري را به خانه هاي روستائي و شهركها انتقال دهد .

2- از تجمع انواع دامهاي ديگر در گاوداري بايد خودداري شود.

3- دامداريها بايد مجهز به لوازم سم پاشي و ضد عفوني و وسائل ايمني كامل و وسائل آتش نشاني باشند .

4- ساختن حوضچه ضدعفوني در جلو درب ورودي و مدخل اصطبلها ضروري است .

5- محل مناسب براي جمع آوري و انباشته كردن كود تهيه شود و حتي المقدور زودتر بخارج حمل شود .

6- نصب كوره لاشه سوز در امكاني كه حفر چاه براي فضولات امكان ندارد ضروري است .

7- انداختن لاشه و ساير فضولات در كنار جاده ها اكيداً ممنوع است .

8- فاضل آب دامداريها بهتر است ضد عفوني شده و بزمين زراعتي از زير زمين منتقل شود .

9-از اياب و ذهاب اشخاص متفرقه جلوگيري شود .

10- كارگران دامداري بايد گواهي بهداشتي داشته باشند .

11- محل تلف شدن بايد فوراً ضد عفوني و لاشه در چاه يا كروه لاشه سوز انداخته شود .

12-ساختن محل كوچك جداگانه اي بنام بيمارستان در گاوداريهاي بزرگ ضروري است .

بهداشت جايگاه دام :

گاوداري از مشاغلي است كه رو به صنعتي شدن نهاده است در واقع در مسير روي به يك صنعت مدرني تبديل شده است كه به تأمين پروتئين و انرژي مورد نياز بشرنقش عمده اي در خانوار ايفا مي نمايد. شير به عنوان مايع گرانبها و ارزشمند از بدو تولد بشر ذائقه او را شيرين نموده است و با تأمين پروتئين ويتامينه D نقش مهمي در سلامت و رشد و توسعه ابناء بشر داشته است .

گوشت قرمز به عنوان يك ماده پروتئيني ارزشمند بخش زيادي از نياز پروتئين بشر را كه از سوي غلات تأمين نمي شود را براي او به ارمغان آورده است . پيش نياز مواد سازنده و موثر خونرساني و انتقال اكسيژن در بافتها در منابع لبني و سر بسته به دام و ضروريات مي شود . ضد عفوني در درب ورودي يكي از عوامل مهم در جلوگيري از ورود عوامل بيماريزا و عفونت زا در داخل گاوداري مي باشد . ميكروبها ممكن است از طريق كفشها ،لاستيكها ،وسايل نقليه به داخل گاوداري منتقل شود .

جلوگيري از ورود عوامل بيماريزا يكي از اولويت هاي بهداشتي در هر روز گاوداري مي باشد. در گاوداري مورد بحث هر 2 هفته يكبار بر ماده ضد عفوني كننده بعد از تخليه مايع قبلي در صورت گل و لاي شدن آن به مقدار توصيه شده ريخته مي شود و تمام افرادي كه وارد گاوداري مي شوند بايد با استفاده از ضد عفوني كننده هاي درب ورودي ضدعفوني مي شوند .

پرورش گاوهاي خشك :

گاوهاي خشك با توجه به سنگين بودن از گاوهاي ديگر جدا شده و جداگانه نگهداري مي شوند. گاوهاي خشك در 2 ماه مانده به زايمان تغذيه خاصي داشتند ولي در گاوداري مورد اشاره تغذيه ويژه اي صورت نمي پذيرفت . صرفاً مصرف كنسانتره كاهش يافته و در دو هفته مانده به زايمان نيز از تغذيه ويژه استفاده نمي شد.

پرورش تلقيح مصنوعي :

تلقيح مصنوعي و دور به منظور افزايش توان ژنتيكي نتاج حاصل از گله توسط برادر كرامندلي صورت پذيرفته و از اسپرمهاي متنوعي از خانواده هاي مختلف در تلقيح استفاده مي شد .

انواع مواد خوراكي مورد استفاده در گله داري :

انواع علوفه :

كاه گندم ، سيلوي ترتيكاله ، يونجه ،باقيمانده كارخانجات رب سازي

واكسيناسيون :

در گاوداري آقاي قره چماقلو مبارزه و پيشگيري از بيماريها توسط اكيپ دامپزشكي به صورت مرتب انجام مي شود گوساله در سن 3 ماهگي بر عليه بيماري بروسلوز واكسينه مي شوند در اوايل بهار بر عليه تريليوز انجام مي گردد . واكسيناسيون بر عليه شاربن ،بروسلوز و تيلريوز، و تب برفكي انجام مي گردد .

مقيد كردن دام :

در بسياري مواقع براي انجام امور مختلف درمانگاهي نظير :معاينه ،تزريقات ،نمونه برداي ، وصل سرم هاي تزريقي و … لازم است حيوان را به روشي صحيح مهار كرد . انتخاب روش صحيح مقيد كردن نه تنها عامل را از آسيب احتمالي مصون مي دارد ،بلكه دام را نيز در شرايط مناسب نگه خواهد داشت .به طور كلي دو روش اساسي براي مقيد كردن دام ها وجود دارد كه عبارتند از :

1- روشهاي مكانيكي

2- روش هاي شيميايي

روش مكانيكي :

در اين روش به كمك وسايل وابزارهايي خاص همچون :دماغ گير ،تراوا ( مكاني براي ورود دام و محدود كردن آن به كمك ميله ها و يا لوله هاي فلزي )، حلقه بيني ،طناب و … صورت مي پذيرد . با استفاده از اين روش ،قدرت تهاجم و يا ضربه زدن احتمالي حيوان كاملاً كاهش يافته و كنترل مي شود

روشهاي شيميايي :

استفاده از روشهاي مكانيكي براي بسياري از گاوهاي شرور و عصبي چندان مؤثرنبوده و امكان ضربه و آسيب احتمالي به فرد عامل و حيوان وجود دارد . لذا با كمك داروهاي آرام بخش مانند رامپون و يا آسه پرومازين مي توان اين نوع حيوانات را كاملا كنترل كرد.

مواد مورد استفاده براي بستر ،عبارتند اند از :

كاه گندم ،كاه جو ،ساقه ي ذرت ،تراشه چوب و خاك اره . مقدار روزانه مصرف بستر بستگي زيادي به فصل ،نوع دام و جايگاه آن دارد . بهاي اين مواد ، متفاوت بوده و به وضعيت آن ها در بازار بستگي دارد . مقدار بستر در جايگاه با توجه به نوع دام ،فصول مختلف سال و نيز نوع ساختمان جايگاه متفاوت است . مثلاً مصرف بستر در جايگاه بسته ،كمتر از جايگاه باز است

جلوگيري شود.

ديواره ها بايد از كاشي يا سنگ سفيد ساخته شوند تا بخوبي شسته و ضد عفوني گردند .

كف سالن و محل يا رديف ايستادن گاو بايستي با سيمان يا بتون صاف ساخته شود.

كف سالن و محل ايستادن گاوها بايستي شيبي حداقل 5/2 درصدي داشته و به كانالي مشترك وصل شود و (با شيبي تندتر ) تا چاه فاضلاب ادامه يابد .

درهاي ورود و خروج گاو بايستي به تعداد كافي و با عرض مناسب ساخته شوند . درهاي كشويي از ساير انواع بهتر هستند .

گودال وسط كه محل استقرار كارگران ،ابزارها وسايل شيردوشي است ،بايد 2 متر عوض داشته باشد تا امكان حركت كارگران و ساير عوامل گاوداري و نيز جابجايي وسايل مورد نياز و غيره به راحتي فراهم باشد.

هر سالن شيردوشي حداقل بايد 2در ورود و خروج براي كارگران و ساير افراد داشته باشد .

علاوه بر درهاي ياد شده ،بايستي يك در ورودي به داخل سالن يا اتاق مخازن شير و يا سردخانه كه همواره در كنار سالن شيردوشي بنا مي شوند ،در نظر گرفته شود.

ديواره هاي گودال وسط سالن شيردوشي (چال )بايستي از كاشي سفيد پوشيده شوند .

تمام نرده هاي رديف ايستادن گاوها و معابري كه به هر حال ممكن است گاوها با آن ها در تماس يابند ،بايستي صاف و منحني بوده و فاقد هر نوع زبري ،تيزي و برندگي باشند .

استحكام نرده ها و درهاي ورودي و آخورهاي فلزي و اندازه ها و ابعاد آن ها و همه چيزهايي كه بايستي در داخل سالن شيردوشي پيش بيني و احداث كرد ، از جمله موارد مهندسي تأسيسات دامپروري است كه بايستي توسط متخصصان مربوطه و با دقت اجرا شوند .

وجود يك خط لوله آب گرم در چال شيردوشي ،يكي از ضروريات است . دماي آبي كه پستان گاو را با آن مي شويند ،بايد حدود 35درجه سانتي گراد باشد .

مكنده هاي ماشين را پس از شيردوشي بايد با آب گرم شسته و در محلول ضد عفوني قرار داد . سپس بايد آن ها را وارونه آويزان كرد تا براي دوشش بعدي آماده باشند .

سيلو كردن علوفه :

سيلو كردن علوفه روش متداولي است كه علوفه را در شرايط مناسبي حفظ كرده و بخصوص در زمستان مصرف عمده غذاي روزانه گاوداري را تامين ميكند .

مزاياي سيلو بسيار متعدد و باختصار ذيلا ذكر ميگردد .

ارزش غذائي علوفه را بالا برده و كاروتن آنرا حفظ ميكند .

براي تمام سال كيفيت علوفه سبز و شيره دار را حفظ نموده و قسمتهاي سخت ساقه آنها را هم نرمتر ميكند .

در مواقعيكه هوا باراني بوده و امكان خشك كردن علوفه نباشد سيلو كردن بهترين روش ميباشد .

علوفه سيلو شده كمتر از علوفه خشك ريخت و ريز دارد .

اگر علوفه هرز بسيلو اضافه شده باشد بذرهاي آنها غالباً از بين رفتن و علوفه هرز هم خوشمزه و بي ضرر ميشود .

باعمل سيلو فضاي كمتري براي انبار كردن و ذخيره كردن علوفه لازم بوده و از نظر اقتصادي هم ساختن آن ارزانتر از انبار تمام ميشود .

علوفه سيلو شده بسيار خوشخوراك بوده و گاو علوفه خشك و سيلو را بهتر از علوفه خشك تنها خورد ه و شير بيشتري ميدهد بعلاوه كمك بزرگي ،به كم كردن مصرف مواد كنسانتره گران قيمت مينمايد .

علوفه سيلو شده كمي حالت مسهلي كه تا حدي كمك به افزايش شير ميكند.

علوفه سيلو شده داراي اسيدهائي است كه اسيدهاي معده را تقويت كرده و باكتريهاي موجود در آن مواد سخت مانند سلولز و پنتوزان را سريعتر هضم ميكند .

موقعيكه علوفه مختلف خيلي مرغوب نباشد علوفه سيلو شده جبران نقيصه آنرا مينمايد .

علوفه سيلو براي گاو گوشتي و گوسفند هم مزايائي مساوي يا بالاتر از آن گاو شيري و حتي اسب دارد.

بايد از نفوذ هوا بداخل سيلو در گوشه اي كه براي مصرف باز شده جلوگيري كرده و از يخ زدن آنهم در زمستان پيشگيري شود .

قيمت سيلو از نظر مقايسه با ساير علوفه و مواد غذائي كاملاًبصرفه دامپرور ميباشد .

باداشتن سيلو در گاوداري تعداد بيشتري گاو را در فضاي كمتري ميتوان پرورش داد .

مقدار مصرف – مقدار مصرف روزانه علوفه سيلو شده براي گاو شيري 12-20 كيلو در روز براي گاو خشك 8-16و تليسه 5-10 ،گاو گوشتي 12-20 ،گوساله تا 2سالگي 8-12 ،گوساله شش ماهه 3-5 كيلو كافي ميباشد .

پرورش گوساله :

چنانچه در فصل زايمان ذكر ميشود محل اوليه نشو و نماي گوساله بايد كاملاً پاك و پاكيزه و عاري از عوامل مرضي باشد چه گوساله نوزاد در مقابل بيماريها بخصوص عوامل اسهال و ذات الريه فوق العاده حساس بوده و تلفات در هفته هاي اول در اثر كمي توجه فوق العاده ممكن است زياد باشد . زيرا گوساله در اثر فشار حاصله در تنگناي عنق رحم در موقع زايمان كم طاقت شده و استراحت دربستر گرم و هواي معتدل براي حفاظت نوزاد ضرورت كامل دارد .

بند ناف كه در رحم مرتب با خون مادر تماس داشته وقتي روي محيط كثيف اصطبل قرار گيرد جاي بسيارمساعدي براي عوامل مرضي اسهال و بخصوص ورم مفصلي ميگردد .

بايد محتويات بند ناف را ابتدا با دو انگشت خارج كرده سپس با تنتوريد تازه تهيه شده دقيقاً ضد عفوني كرد .

خشك كردن گوساله با حوله و يا بوسيله گاو مادر ضرورت دارد و گوساله بايد تا يك هفته در زايشگاه در بكس اختصاصي نگاهداري شده بعداً به اصطبل گوساله ها هدايت شود .

ابعاد بكس بايد در حدود 80/1 × 50/1 و با ارتفاع 20/1 باشد و كف آن متحرك و زود بزود تخليه و شست و شو و ضدعفوني شود .

بمحض ابتلاء گوساله به هر نوع بيماري بايد از اصطبل خارج و در محل جداگانه اي با دقت بيشتر حفظ شده و بدكتر دامپزشك مراتب گزارش شود

در اصطبل دسته جمعي گوساله ها كف گوساله دان اگر ثابت باشد بايد سيماني بوده و از بستر تميزي پوشيده شود .

تهويه مرتب و جلوگيري از تغيير ناگهاني حرارت و سرما از ضروريات حفاظتي بشمار ميرود بطوريكه هوا هرگز مستقيم بگوساله از خارج نرسد .

گوساله ها در مواقعي كه هوا و يخ بندان نباشد روزي 2-3 ساعت بايد در بهاربند گوساله دان از اشعه آفتاب استفاده كنند .

گوساله سالم بااشتها بوده پوست بدن براق ،ظريف ،و دام با نشاط در فضاي آزاد جست و خيز ميكند بعلاوه مدفوع بايد آبكي نبوده و زياد سخت هم نباشدحركات تنفسي مرتب و حرارت بدن در حدود 5/38 باشد . سرفه و اسهال زنگ خطري است كه بايد كارگر فوراً گوساله را جدا كرده و از دستور دكتر دامپزشك تبعيت كند .

گاوهاي شيري بخصوص در فصل زمستان از نظر رشد سم و كج و معوج شدن آن ناراحت شده و علاوه براينكه در راه رفتن ناراحتي احساس ميكنند توليد شير روزانه آنها نيز بطور قابل توجهي پائين ميايد . بعلاوه اگر دراز شدن سم بصورت غيرطبيعي درآيد كم كم كف سم جلو افتاده و دام روي قسمت مفاصل و استخوانهاي قسمت بندهاي استخواني راه ميرود و دراينصورت بافت هاي پوششي و مفاصل و استخوانهاي سم آب ديده و عوارض حاصله ممكن است منجر بافتادن سم شده و يا دكتر دامپزشك براي رفع عفونت و اصلاح سم مجبور بقطع قسمتي از آن گردد .

عليهذا توصيه ميشود در گاوداريها مخصوصاً گاوداريهاي بزرگ يكنفر كارگر ورزيده براي مراقبت سم ها اختصاص داده شده و با سم تراش و پنس هاي مربوط قبل از اينكه دراز شدن سم بمراحل خطرناك برسد سم ها را تراش داده و اگر در كف سم ميخ يا ريگ و يا عفونت وجود دارد با نظر دكتر دامپزشك بمداواي آن مشغول شود. ضمناً از وجود نعل بندهاي حرفه اي هم در مواقع لازم ميتوان استفاده كرد .

به طور كلي خسارات اقتصادي ناشي از بيماري هاي سم درگاو داري ها را مي توان به 4گروه زير تقسيم كرد :

1-كاهش ميزان توليد شير

2-از دست رفتن گوشت بدن و كاهش وزن

3-تبديل پيش از موقع دام سالم و پر محصول به دام وازده و كم محصول

4-افزايش مقدار هزينه هاي درماني

صرف نظر از خسارات اقتصادي ياد شده كه معمولاً در دام ماده بيشتر ديده مي شود ،خسارات ناشي از عقيمي موقت نيز وجود دارد .

بستر اصطبل :

بستر گاو در اصطبل هاي باز بخصوص در فصل زمستان بايد با پوشش تازه وخشك و نرمي از كاه و كمي آهك پوشيده شود بطوريكه در موقع استراحت سينه و شكم و پستان گاو از سرما مصون بماند .

زيرا درجه حرارت بستر در زمستان سرد در حدود 36-37 درجه باقي ميماند .

بستر بايد داراي قدرت جذب مناسبي باشد و به آساني جمع و گسترده شود ،همواره تميز بوده و باعث تحريك ،خارش ، زخم و خراشيدگي در بدن حيوان نشود ، مواد آن به بدن نچسبيده و در دام ايجاد ناراحتي نكند و نرم باشد در محل بماند و به اطراف پراكنده نشود ، فاقد اجسام تيز و برنده باشد ، از نظر اقتصادي مقرون به صرفه دامپرور بوده و به صورت مخلوط با فضولات دامي ،كود مناسبي را براي زمين و گياه فراهم سازد