توضیحات:
پروژه کارافريني پرورش شتر مرغ در 62 صفحه ورد قابل ويرايش


مقدمه:

با وجود گذشت بيش از يك قرن از پرورش شترمرغ اهلي در مزارع افريقاي جنوبي، اطلاعات علمي كمي در خصوص تغذيه شترمرغ وجود دارد و نيازهاي غذايي اين پرنده به طور دقيق برآورد نشده است. نتها در چندساله اخير برخي از تحقيقات اوليه در اسرائيل و افريقاي جنوبي در اين زمينه انجام شده اشت. هنوز جنبه هاي زيادي مورد تحقيق قرار نگرفته و اطلاعات گردآوري شده در اين بخش بيشتر مربوط به تجربيات پرورش دهندگان شترمرغ در افريقاي جنوبي است.

شترمرغ بطور كامل علفخوار نبوده و در حيات وحش قسمتي از غذاي آنان را حشرات، پستانداران كوچك، مارمولك و گاهي تخم پرندگان تشكيل مي دهد. اگرچه شترمرغ ها علف مي خورند ولي غذاي مورد علاقه آنان را برگ گياهان دولپه اي و نيز دانه آنها تشكيل مي دهد.

شترمرغ بر اساس عادت طبيعي در مراتع فقير زندگي كرده و مي تواند در اين شرايط غذاي كافي براي خود تهيه نمايد، جائيكه گاو و حتي گوسفند قادر به زندگي نيستند.

مانند ساير دامها هزينه غذا يكي از عمده ترين مخارج پرورش شترمرغ را تشكيل مي دهد. با استفاده از قابليت شترمرغ در مصرف غذاي فقير و متنوع مي توان تا حد زيادي از هزينه هاي پرورش كاست.



1- فيزيولوژي گوارش:

مطالعات معدود انجام شده برروي شترمرغها نشان مي دهد كه آنها قادرند الياف خام را بهتر از ساير طيور هضم نمايند. در اين زمينه فيزيولوژي گوارش شترمرغ را مي توان با خرگوش و اسب مقايسه كرد. Angle دريافت كه هضم الياف ديواره سلولي (NDF) كه تا ميزان 5 تا 6 درصد توسط طيور قابل هضم است، در جيره جوجه هاي شترمرغ مي تواند از سن 3 هفتگي مورد استفاده قرار گيرد. توانايي هضم NDF شامل درصدي از فيبر موجود در غذا (سلولز، همي سلولز و ليگنين) است كه پتانسيل هضم شدن را دارد. در شترمرغهاي در حال رشد، در خلال 10 هفته اول اين توانايي بصورت خطي تا ميزان 51 درصد افزايش يافته و در مورد شترمرغهاي كاملاً رشد كرده بالغ بر 60 درصد مي گردد. چنين قدرت بالاي هضم غذاهاي فيبري را در گله هاي حيوانات نشخواركننده مي توان يافت.

غذاهاي فيبري توسط شترمرغ از مري به پيش معده (معده غده اي) مي رود و عمليات اوليه هضم شيميايي بوسيله شيره معدي انجام مي شود. سپس غذا از يك منفذ بزرگ وارد معدة ماهيچه اي بنام سنگدان مي شود. ديوارة ماهيچه اي ضخيم سنگدان به همراه سنگريزه هاي خشن موجب تقسيم مكانيكي غذا به قطعات كوچكتر مي گردد.

سپس غذا وارد رودة كوچك شده و با اضافه شدن ترشحات روده اي بخصوص از لوزالمعده، مواد مغذي جذب مي شوند. فعاليتهاي تخميري كه توسط باكتريها در روده كور و بزرگ انجام مي شود شترمرغ را قادر مي نمايد كه از مقادير زياد فيبر در غذا استفاده نمايد. احتباس طولاني غذا در حدود 40 ساعت در دستگاه گوارش براي فلور باكتريايي بيهوازي زمان كافي فراهم مي آورد تا روز غذا اثر نموده و منجر به شكستن سلولز و همي سلولز گردد. در اين فرآيند اسيدهاي چرب فرار نظير اسيد استيك، اسيد پروپيونيك و اسيد بوتيريك توليد شده كه توسط ديواره معده جذب شده و انرژي لازم را براي پرنده مهيا مي سازد.

طي آزمايشهاي Swart دريافت كه شترمرغهاي در حال رشد مي توانند تا 76 درصد از انرژي متابوليسمي مورد نياز خود را از شكستن سلولز بدست‌آورند. بايد توجه داشت كه افزايش ميزان الياف خام در جيره ممكن است كاهش جذب ساير تركيبات سهل الهضم جيره شود.



ارتباط رشد با مصرف غذا:

رشد و افزايش وزن زنده شترمرغ بستگي اساسي به نحوه تغذيه و مديريت دارد. تغذيه شترمرغهاي پرواري با غذاي كنسانتره باعث رشد بسيار سريع از سن يك تا چهار ماهگي مي گردد و لي ممكن است دفرمه شدن پا خصوصاً مفاصل را به دنبال داشته باشد. در اينگونه موارد توسعه استخوانهاي پا با افزايش سريع وزن شترمرغ همخواني ندارد.

نتايج يك مطالعة اخير در افريقاي جنوبي نشانگر آن است كه شترمرغ مناطق مختلف، تفاوتهايي را در افزايش وزن نشان مي دهد. در اين مطالعه شترمرغهاي ادشورن افريقاي جنوبي، ناميبيا و زيمباوه با يكديگر مقايسه گرديدند. شترمرغهاي ادشورن افريقا ديرتر از بقيه به حداكثر وزن بدن و نيز حداكثر افزايش وزن روزانه رسيدند، ولي هيچگونه تفاوت معني داري در وزن پرنده بالغ بين شترمرغهاي نواحي مختلف وجود نداشت.

غذاي مصرفي شترمرغ بستگي به وزن پرنده و ميزان انرژي موجود در جيره دارد. معمولاً پرندگان تا زمانيكه از لحاظ انرژي نيازشان رفع نگردد از خوردن دست نمي كشند. در صورت تغذيه آزاد با جيرة متراكم (كنسانتره) ميزان غذاي روزانه دوره رشد 3 تا 4 درصد وزن بدن مي باشد و تنها در پايان دوره رشد اين مقدار كاهش يافته و به 2 تا 5/2 درصد مي رسد. جدول (1) متوسط غذاي مصرفي روزانه شترمرغها را در دوران مختلف زندگي نشان مي دهد.

ضريب تبديل غذايي در جوجه ها 4/1 تا 6/1 است و در شترمرغهاي جوان 4 تا 6 ماه اين نسبت 4 تا 6 و در پايان دوره رشد به 10 افزايش پيدا مي كند.



2- ميزان احتياجات به مواد مغذي:

همانند ساير حيوانات شترمرغها هم جهت رشد، نگهداري و توليد مثل نياز به آب، كربوهيدرات، پروتئين، چربي و ويتاميني ها دارند.

انرژي از شكستن كربوهيدراتهاي موجود در غذاهاي حاوي مواد قندي، نشاسته، چربي، پروتئين و الياف خام (سلولز و همي سلولز) بدست مي آيد. انرژي قابل استفاده حاصل از غذا انرژي قابل سوخت و ساز (ME) ناميده مي شود كه شامل اختلاف انرژي غذا و انرژي دفع شده از طريق مدفوع و ادرار و گاز بوده و با واحد مگاژول بر كيلوگرم (MJ/Kg) محاسبه مي گردد. در گونه هاي مختلف حيوانات دستگاه گوارش متفاوت بوده و ضريب تبديل غذايي براي هر ماده غذايي با ديگري فرق مي كند. بنابراين ميزان ME در هر حيوان و بريا هر غذا متفاوت خواهد بود.

چنين اطلاعاتي هنوز براي شترمرغ در دسترس نيست. لذا از جداول موجود طيور و خوك استفاده مي گردد كه البته ارزش انرژي متابوليسمي در اين جدول بدون احتساب الياف خامي كه شترمرغ مي تواند استفاده نمايد درنظر گرفته شده است.

پروتئين از اسيدهاي آمينه تشكيل شده است. اسيدهاي آمينه از تركيبات اوليه هر سلول بوده و در تعداد زيادي از فرآيندهاي متابوليكي بدن شركت مي نمايد. لذا پروتئين موجود در غذا يكي از مهمترين عوامل رشد و توليد مثل هر موجود زنده محسوب مي گردد. شترمرغ در دروان فيزيولوژيكي مختلف شامل رشد، نگهداري و توليد مثل نياز متفاوت به پروتئين در يك جيره غذايي دارد. درصد پروتئين در يك جيره بصورت درصد پروتئين خام مطرح مي گردد. در هنگام تغذيه حيوانات با مواد پروتئيني بايستي هم ميزان پروتئين جيره و هم ارزش غذايي آن مد نظر قرار گيرد. اين امر بستگي به تركيب اسيدهاي آمينه پروتئين دارد. كيفيت يك پروتئين بوسيله محتويات كلي و نيز ميزان اسيدهاي آمينه ضروري آن تعيين مي شود. پروتئين با منشاء جيواني فاقد ارزش غذايي زيادي است.

تنها نشخواركنندگان قادرند كه اسيدهاي آمينه ضروري را توسط ميكروارگانيسم ها در شكمبه بسازند. بدين ترتيب اين حيوانات به اسيدهاي آمينه ضروري در جيره وابستگي ندارند. اين كه ميكروارگانيسم ها در دستگاه گوارش شترمرغ، تنها در سكوم و روده بزرگ وجود دارند، در اين قسمت انتهايي دستگاه گوارش، جذب اسيدهاي آمينة حاصل از متابوليسم ميكروبي به مدت زياد ميسر نبوده و اسيدهاي آمينه به همراه مدفوع دفع مي گردند. درنتيجه تأمين اسيدهاي آمينه ضروري مانند ليزين، متيونين، سيستين، تريپتوفان، ايزولوسين و آرژينين در جيره شتر مرغ مهم است.

فيبر خام شامل ليگنين، سلولز و همي سلولز موجود در غذاست. اين مواد عمدتاً در غشاءهاي سلول و قسمتهاي چوبي گياه موجود مي باشند. بخصوص غذاهاي علوفه اي مانند يونجه سبز، علف و كاه بر ميزان فيبر خام غذا مي‌افزايند. همانند پروتئين خام، فيبر خام نيز در جيره بصورت درصد بيان مي شود.

جدول 2 احتياجات انرژي و ساير مواد مغذي شترمرغ را در مراحل مختلف رشد فيزيولوژي نشان مي دهد. اجزاء تركيبات غذايي تجاري شترمرغ در افريقاي جنوبي متشكل از اين مواد غذايي است. فرمول هاي مورد استفاده در امريكا بخصوص براي جيره نگهداري و توليد مثل متشكل از مقادير بيشتري پروتئين و اسديهاي آمينه ضروري مختلف است. بايد متذكر شد اين درصدها بمقدار زيادي وابسته به ميزان انرژي جيره مي باشد. افزايش انرژي جيره، كاهش مصرف غذا توسط حيوان را بدنبال دارد. از آنجائيكه تقريباً تمام جيره هاي امريكايي از مقادير بالاي انرژي برخوردارند، بنابراين لازم است كه درصدهاي مربوطه در جيره به منظور رفع نياز پرنده از نظر پروتئين و اسيدهاي آمينه ضروري افزايش يابد.

ب) روش غذادهي:

براي شترمرغهاي جوان علوفه سبز در مقايسه با جوجه ها كمتر اهميت داشته و مي توان از علوفه خشك ريز با خرد شده با مقادير رو به افزايش استفاده كرد. در صورت دسترسي آزادانه به علوفه سبز بايد آنها را به عنوان اشتهاآور و نيز منبع پروتئين و ويتامين مورد استفاده قرار داد.

در سن 4 ماهگي چراي آزاد براي پرنده ايده آل است. چون از هزينه غذا كاسته و پرندگان اجازه حركت مي دهد كه براي سلامتي آنها بسيار مفيد است. شترمرغها در اين سن مقاوم هستند ولي هنوز در هنگام شب و بارندگي حتي در تابستان نياز به سايبان مسقف دارند. چريدن به تنهايي انرژي مورد نياز پرنده را براي رشد تأمين نمي كند و براي دستيابي به رشد مورد انتظار بايستي غذاي پرانرژي در اختيار آنها قرار گيرد. جيره رشد و پاياني كه قبلاً شرح داده شد براي اين منظور مناسب است، ولي تركيب علوفه (يونجه، شبدر و علف خشك) كه قبلاً در اين جيره ها پيشنهاد گرديد بايد حذف شود. مقدار غذاي تكميلي بايستي 60 درصد غذاي خشك روزانه مصرفي پرنده را تشكيل دهد.



ج) تغذيه شترمرغهاي مولد:

غذا يكي از عوامل مهم در توليد مثل شترمرغ است. ميزان توليد مثل با تعداد تخم هاي گذاشته شده و ميزبان باروري آنها، نسبت به جوجه هاي هچ شده و ميزان ماندگاري جوجه ها محاسبه مي گردد. غذاي كم كيفيت نتايج نااميدكننده اي در بر داشته و حتي شترمرغ تمايل به جفتگيري نيز نخواهد داشت. از دادن غذاي اضافي نيز بايستي پرهيز نمود چرا كه توانايي پرنده را مختل نموده و تخمهاي چنين پرندگاني اغلب ميزان باروري كمي دارند. علائم عيني چاي يا سوء تغذيه در پرنده، شامل كماني شدن شكم و پشت و نيز تغيير رنگ پوست مي باشد. رنگ زرد دلالت بر افزايش چربي و برعكس رنگ سبز تا آبي دلالت بر ضعف تغذيه دارد.

بدين منظور جيره بايستي بر اساس كارائي شترمرغهاي مادر تنظيم گردد. در اين خصوص بين فصل توليد مثل و فصل استراحت فرق وجود دارد. فصل توالد مثل شامل دوران جفتگيري و تخمگذاري و نيز نشستن روي تخم و جوجه درآوري (در جوجه كشي طبيعي) مي باشد. در صورت استفاده از ماشين جوجه كشي و برداشت مداوم تخمها از آشيانه، دروان تخمگذاري يك شترمرغ به 4 تا 6 ماه مي رسد.

جفتگيري مي تواند با افزايش پروتئين جيره آغاز گردد. چراي طبيعي با گياهان متنوع اثر بسيار مثبتي در توليد مثل پرندگان دارد. پرندگان در دوران تخم گذاري براي توليد تخم، به مقادير معتنابهي انرژي و پروتئين نياز دارد. وجود ويتامينها و مواد معدني به اندازه كافي و متعادل (بخصوص كلسيم، فسفر، منگنز و روي) نقش مهمي در توليد تخمهاي نطفه دار ايفا مي كند. هرچند تجارب بدست‌آمده در ناميبيا نشان داده كه تخمهاي بي نطفه بعلت استفاده از جيره هاي غني كلسيم در طي دوران تخم گذاري بوده است. افزايش مقدار كلسيم استفاده از

منگنز و روي را كه براي باروري ضروري مي باشد مهار مي نمايد، متعاقباً شترمرغ نر نيز با ماده جفت نمي شود. براي رفع اين معضل مي توان تركيبات منگنز و روي را تزريق نمود.

د) جيره هاي غذايي:

جدول 9 جيره هاي نمونه براي شترمرغهاي مادر در طول فصل توليد مثل را نشان مي دهد. هنگام آماده نمودن اين جيره بايستي افزايش نياز به كلسيم در فصل توليد مثل مورد توجه قرار گيرد. همچنين ويتامينها و مواد معدني مكمل نيز بر اساس دستورالعمل سازنده به جيره اضافه گردد.

بعنوان جايگزين جيره هاي فوق، استفاده از دان تخمگذار (شامل 5/13 درصد پروتئين خام و 5/11 مگاژو.ل بر كيلوگرم انرژي قابل سوخت و ساز) بهمراه يونجه يا شبدر به نسبت 3 به 2 پيشنهاد مي گردد. بمنظور تنظيم دقيق نسبت كلسيم به فسفر نياز به اضافه نمودن تركيبات فسفري (دي كلسيم فسفات يا پودر استخوان) مي باشد.

در صورت استفاده از علف خشك براي شترمرغهاي مولد، مخلوطي از 7 قسمت دان دورة رشد ماكيان (16% پروتئين خام با 11 مگاژول بر كيلوگرم انرژي) و 3 قسمت علف خشك پيشنهاد مي گردد.

شترمرغهاي مواد در فصل استراحت مي توانند با جيره پاياني تغذيه شوند (كه قبلاً توضيح داده شد). در اين مرحله پرندگان به رشد كامل خود رسيده و اين غذا فقط جهت نگهداري شترمرغ است. بنابراين پيشنهاد مي‌گردد اين جيره با مصرف مواد خشبي مانند علف خشك همراه باشد. بيشتر پرورش دهندگان در افريقاي جنوبي در اين دوره گله را فقط با چرانيدن نگه مي دارند.

10) نقش تغذيه شترمرغ و كيفيت مواد تغذيه اي در توليد نهايي

مهمترين وجه صنعت جهاني شترمرغ يقيناً سوددهي طولاني مدت اين پرنده است. كه بطور عملي باعث كاهش نسبتاً ثابتي در نرخ هزينه ها مي شود. و در نتيجه جهت توليدات نيز در حاشيه امر حدود %20-10 نسبت به سال قبل كاهش دارد. هزينه خوراك حدود %70 كل هزينه توليد را شامل مي شود، كه اين امر موجب حداكثر رشد و توليد در يك واحد خوراك مصرفي مي شود كه اين مسأله منجر به تاكيد بر توليد فقط به شرط كيفيت توليد مي شود. از اين رو توليدات شترمرغ بايد با بهينه ترين قيمت بازار هماهنگ شود.

الف) بهينه سازي راندمان قيمت:

راندمان قيمت در تولديبات شترمرغ تصميم گيري مي شود بوسيله:
كيفيت توليدات به طور مختصر به نكات زير بررسي دارد:

5- درجه بندي و سايز پوست

- كيفيت گوشت و نتايج بدست آمده (كلسترول، آهن، چربي و …)

- كيفيت پر

تسهيل راندمان در مزارع بطور عملي و كاربردي
هموارسازي موانع موجود در فعاليتهاي مديريتي
كاربرد بهينه از منابع غذايي با منشاء توليد داخلي در مزارع
سطوح بهينه اي از جيره بالانس شده

اهميت FCR در شترمرغها:

FCR در شترمرغها تقريباً امري تعريف نشده در ميان نيازهاي تغذيه اي است كه در يك واحد رشد در آيتم هاي پر، پوست، گوشت و شكل بدن نتيجه مي شود.

آنچه در مورد تغذيه شترمرغ ها مهم است اين است كه شترمرغها اين توانايي را بطور ژنتيكي دارند كه قادرند براي تكميل پتانسيل شان در طول مراحل رشد به ماكزيمم حد خود با بكارگيري سطح كمي از خوراك مصرفي برسند.

نمودار FCR بالا نوع ارزشهاي جيره غذايي بالانس شده را نشان مي دهد كه اين امر تحت شرايط بهينه مديريت و شرايط سلامتي كامل وجود دارد.

ارزشهاي FCR براي غذاهاي بالانس شده.

ماه: 6: 2.4-208 kg feed/kg gain

ماه: 10: 4-4.5 kg feed/kg gain

ماه: 11: 5.2-5.8 kg feed/kg gain

ماه: 12: 5.8-0.5 kg feed/kg gain

بطور خلاصه شترمرغها ضريب تبديل غذايي خوبي دارند، بخصوص تا سن 6 ماهگي همه تأكيد بايد برروي بدست آوردن حداكثر FCR در طول اين مرحله صرف نظر از مرحله برنامه كشتار، باشد. كمترين مقدار وزني كه براي سن 6 ماهگي پيشنهاد مي شود kg70 است و كاهش FCR بطور چشمگيري بعد از 6 ماهگي رخ مي دهد.

ب) خصوصيات توليدي:

1- توليد پوست: تصميم گيري در مورد رسيدن به كيفيت بالاي پوست بستگي به نوع تغذيه دارد كه در اين ميان بايد به بنيادهاي ضروري بازار براي رسيدن به محصول نهايي توجه كرد.

مسأله اصلي در كيفيت چرم:

1- سايز پوست

2- امتيازي كه براي گسترش و توليد پرهاي بلند درنظر گرفته مي شود. (از پرهاي كوچك تا پرهاي بزرگ)

3- ضخامت پوست

4- تراكم پرها برروي پوست

5- عاري از هرگونه سوراخ (سوراخهاي ناشي از پرهاي روي پوست) باشد.

2- توليد گوشت شامل مي شود:

1- توسعه كيفيت ماهيچه و استيك و فيله

2- رنگ ثابت و خاص

3- گوشتي خوش طعم و عاري از هر نوع راديكال آزاد.

3- توليد پر:

توليد پرهاي با كيفيت به افزايش طول و تغيير كيفيت پرها نياز دارد. اگرچه با خريد پوست از توليد كننده، بايد به مسائلي از قبيل مديريت و عوامل تغذيه اي (توليد كننده هاي صنعتي و سنتي) توجه شود. اگرچه گسترش پر به طور كلي يك نقش مهم را در توسعه پرهاي بلند ايفا مي كند.

عوامل موثر در جريان برنامه هاي تغذيه:

عوامل زير براي رسيدن به سطح تغذيه اي مطلوب موثر خواهد بود.

مراحل بازاريابي (توزيع جوجه ها و پرنده هاي كشتاري و نيز پرنده هاي تخم گذار)
قابل دسترس بودن عوامل مورد نياز تغذيه، مراتع، علوفه سيلاژ شده و قيمت هاي خريد.
شرايط محدود
عوامل مديريت
عوامل اقتصادي (درآمد حاصل از توليد نهايي)
كيفيت مواد تغذيه اي و نقش تغذيه

(1) توليد گوشت:

نتايج اخير بدست آمده بر اين مطلب تاكيد مي كند كه توسعه ماهيچه ها در سن 8-7 ماهگي اتفاق مي افتد كه اين مطلب بر ضرورت تغذيه شترمرغها به طور شايسته اي بخصوص تا سن 6 ماهگي تاكيد مي كند. كه سطح بهينه اي از توليد گوشت را بدست مي دهد. بعد از 8 ماه اكثر مواد غذايي جذب شده در افزايش ضخامت پوست و نيز افزايش لايه هاي چربي شكم و چربي زير پوست به كار مي رود. چربي اصلي ذخيره شده ناشي از خوراك بالانس شده است و ارزش كمي براي پرنده ها دارد كه اغلب باعث بروز ضايعاتي در پوست حيوان مي شود.