توضیحات:
مقاله بررسي نقش زنان در فعاليتهاي اجتماعي و اقتصادي در جامعه در 221 صفحه ورد قابل ويرايش

فهرست مطالب

مقدمه ?
?-?- بيان مساله ??
?-?- اهميت و ضرورت تحقيق ??
?-?- فرضيه ??
?-?- اهداف تحقيق ??
?-?- پيشينه تاريخي ??
الف) نقش زنان روستايي قبل از اصلاحات ارضي ??
ب) نقش زنان روستايي بعد از اصلاحات ارضي ??
ج) نقش زنان روستايي بعد از انقلاب جمهوري اسلامي ??
پيشينه مطالعات در رابطه با زنان در ايران ??
?-?- روش شناسي تحقيق ??
?-?- محدوديتهاي پژوهش ??
?-?- تعريف اصطلاحات و واژه‌ها ??
تواناسازي ??
توسعه ??
قرار دادن زنان در جريان اصلي توسعه ??
زن در توسعه ??
نيروي کاردستمزدي ??
کارخانه براي کارفرما ??
کاربراي خود ??
کارياوري ??
کارخانوادگي بدون دستمزد ??
?-?- توسعه و اهداف آن «ديدگاههاي نظري» ??
نواحي جهاني ??
?-?- توسعه با تاکيد بر نقش زنان ??
?-?- ديدگاههاي موجود در تئوري زن و توسعه ??
رفاه ??
فقرزدايي ??
برنامه‌هاي فقرزدايي و اشتغال‌زا براي زنان ??
کارآيي ??
برابري ??
توانبخشي ??
?-?- نقش مشارکت زنان در اقتصاد روستايي ??
?-?-?- اهميت اشتغال زنان در مناطق روستايي ??
?-?-?- جايگاه زنان در توسعه روستايي و کشاورزي ??
?-?-?- نقش زنان روستايي در دامداري ??
?-?-?- صنايع دستي ??
?-?-?-?- تاريخچه صنايع روستايي در ايران ??
?-?-?-?- اهداف ايجاد صنايع روستايي ??
?-?-?-?- نقش زنان روستايي در توليد صنايع دستي ??
?-?-?-?- اثرات صنايع روستايي بر اشتغال زنان روستايي ايران ??
?- تواناسازي زنان ??
?- کاهش بار تکفل ??
?- مهياسازي امکان اشتغال مناسب در محيط روستا ??
?- دسترسي افراد به فرصتهاي آموزش حرفه‌اي ??
?- تقويت حس استقلال حرفه‌اي ??
?- مهياسازي زمينه‌هاي اشتغال بيشتر زنان در آينده ??
?-?- اهرم آموزش و کيفيت بهره‌گيري زنان ??
?-?- توسعه پايدار و نقش محوري زيست محيطي زنان روستايي ??
?-?- مسائل و مشکلات زنان روستايي ??
?- مشکلات آموزشي زنان روستايي: ??
?- مشکلات اقتصادي – اجتماعي زنان روستايي ??
?- عدم مشارکت زنان روستايي در تشکلهاي مردمي ??
?- کمبود متخصصان زن براي آموزش زنان روستايي ???
?- عدم مشارکت زنان روستايي در طرحهاي اجرايي ???
?- مسائل فرهنگي زنان روستايي ???
?-مشکلات مربوط به دسترس نبودن خدمات آموزشي- ترويجي براي زنان روستايي ???
?-?- موقعيت، حدود و وسعت ???
?-?- توپوگرافي ???
?-?- اقليم ???
?-?-?- شرايط اقليمي منطقه ???
?-?-?- درجه حرارت ???
?-?-?- بارندگي ???
?-?-?- رطوبت نسبي ???
?-?-?- تبخير ???
?-?- توزيع و تراکم جمعيت ???
?-?- ساخت جنسي و سني ???
?-?- نيروي انساني و اشتغال ???
?-?-?- جمعيت شاغل بر حسب گروههاي عمده فعاليت ???
?-?- جمعيت و تغييرات آن ???
?-?- عناصر جمعيتي ???
?-?-?- ميزان مواليد در شهرستان تالش ???
?-?-?- باروري ???
?-?-?- مرگ و مير ???
?-?-?- رشد جمعيت در شهرستان تالش ???
?-?-?- مهاجرت در شهرستان تالش ???
?-?- وضع سواد و کيفيت آموزش ???
?-?-?- بررسي وضع سواد در شهرستان تالش ???
?-?-?- آموزش ???
?-?-?- نهضت سوادآموزي ???
?-?- بهداشت و درمان ???
?-?- شاخصهاي بهداشتي ???
?-?- عوامل موثر بر نقش و سهم زنان در فعاليتهاي روستايي منطقه ???
?-?-?- بستر اکولوژيکي و عمومي منطقه مورد مطالعه ???
?-?-?- بستر جمعيتي روستاهاي منطقه مطالعاتي ???
حجم خانوار ???
?-?-?- متغيرهاي اکولوژيکي- اقتصادي در روستاهاي شهرستان تالش ???
?-?-?- سهم زنان در فعاليتهاي اقتصادي روستا ???
?-?-?- نقش و حيطه کارزنان در فعاليتهاي غير زراعي ???
?-?-?-?- دامداري و پرورش طيور ???
?-?-?-?- زنبورداري ???
?-?-?-?- نوغانداري ???
?-?-?-?- صنايع روستايي ???
صنايع تبديلي – صنايع دستي ???
?-?- ويژگيهاي اجتماعي – اقتصادي فعاليتهاي زنان روستايي منطقه ???
?-?-?- تفاوتهاي جنسي در نحوه بهره گيري از سواد و تأثير آن بر اقتصاد روستايي منطقه ???
?-?-?- کم و کيف درگيري زنان در انواع فعاليتها ???
?-?-?- منزلت اجتماعي و اشتغال زنان ???
?-?-?- جايگاه اشتغال زنان و درآمد خانوار در منطقه ???
?-?-?- نقش و جايگاه تصميم گيري و مديريتي زنان در امور توليدي وخانوادگي ???
?-?- نقش زنان روستايي تالش در حمايت و حفاظت از منابع طبيعي و محيط زيست: ???
نتيجه گيري ???
پيشنهادات ???
آموزش زنان = آموزش جامعه ???
پيوستها ???
نقش سازمانهاي غير دولتي NGO و مشارکت زنان در پروژه‌هاي توسعه: ???
سياست ملي‌زنان روستايي جمهوري اسلامي ايران: ???
هدف ? ???
حفظ کيان خانواده ???
سياستها ???
هدف ? ???
کاهش فقر و تأمين عدالت اجتماعي ???
سياستها ???
هدف? ???
رشد سواد آموزي و گسترش تسهيلات آموزشي ???
سياستها ???
هدف ? ???
تأمين نيازهاي بهداشتي ???
سياستها ???
هدف ? ???
ارتقاي منزلت زنان روستايي ???
سياستها ???
فهرست منابع مأخذ فارسي ???
فهرست منابع و ماخذ لاتين ???

مقدمه:

جغرافياي انساني در دهه‌هاي اخير دستخوش تحولات مهمي گرديده كه اين تغييرات نه تنها در روش بلكه در محتوا ظهور يافته است. در اين راستا مطالب جديدي مطرح شده و عناوين تازه‌اي اتخاذ گرديده است. يكي از موضوعات بالقوه قدرتمندي كه در تحقيقات ميداني جغرافيا در حال نشو و نما مي‌باشد بر مسايل مربوط به زنان و تقسيم كار جنسيتي تاكيد مي‌ورزد ضرورت طرح اينگونه سوالات از يك سو ناشي از آگاهي فزاينده جغرافيدانان در جهت بكارگيري قواعد و قوانين اجتماعي در تجزيه و تحليلهاي جغرافيايي بوده و از سوي ديگر به اين دليل بوده است كه جهت انجام اصلاحات لازم براي رسيدن به چهارچوب عملي و نتيجه‌گيري صحيح از مسايل خاص اجتماعي- فضايي الزاماً بكارگيري ابزارها و تكنيكهاي خاص اين علم ضرورت مي‌يابد.

بدين منظور در سال 1984 اولين كتابي كه با ديدگاه جغرافيا و جنسيت تدوين شده بود به چاپ رسيد اين كتاب در حال حاضر خارج از چاپ مي‌باشد.

ظهور علاقه‌ها و توجه بيشتر به شناخت موقعيت زنان در جغرافياي بريتانيا عمدتاً در اواخر 1970 آغاز گرديد. در ايالات متحده و بريتانيا ابتدا در جهت برخورداري زنان و دسترسي برابر آنان به منابع از جمله اشتغال تاكيد بيشتري صورت مي‌گرفته و در پي آن زنان در تحقيقات جغرافيايي توجه بيشتر را كسب نمودند.

به دنبال آن به سرعت يك جغرافياي فمنيست واضحتري توسعه يافت كه نه تنها بر موارد مطالعه جغرافيا بلكه به روش به كار رفته براي سازماندهي اين دانش به منظور جلب نظرات بيشتر به امور زنان با ديد انتقادي مي‌نگريست. اين انتقادات بيشترين بحثها را در طي 15 سال در توسعه جغرافيا برانگيخته است.

جغرافي دانان فمنيست مدت زيادي اين مساله را كه در نظم حاكم توسط مردان نتايج جدي را در بر داشته و اينكه چه چيزي به عنوان دانش جغرافياي واقعي به حساب مي‌آيد و هم چه كسي مي‌تواند چنين دانشي را گسترش دهد، مورد بحث قرار داده‌اند. آنها اصرار داشتند كه جغرافيا يك سري فرضيات نامعين درباره اينكه مردان و زنان چه كاري انجام مي‌دهند و اينكه آن نظمي كه بر فضاها، مكانها و چشم‌اندازها متمركز شده يك نظم مردانه است را مطرح مي‌كند.

با توجه به مسايل مربوط به زنان مانك و هانس در مقاله‌اي روشنگر نه تنها بر اتخاذ ديدگاهي جغرافيايي بر چنين نظراتي تاكيد داشته بلكه بر ضرورت موقت كردن انتقالي را كه بر اساس نظر مولفين توسط انحرافات بوجود آمده در جريان فمنيستي غير قابل دسترس شده است اقرار ورزيده‌اند.

اين اشتباه خواهد بود كه گمان شود جغرافيدانان بطور كلي با مسايل زنان درگير نيستند، هر چند كه در واقع غالب كارهايشان در مورد زنان آشكارا به سمت مردان گرايش مي‌يابد، براي مثال در مطالعه مسايل مهاجرت اگر نويسندگان و مولفين مهاجرت زنان را ناديده مي‌گيرند و تنها به اين فرض ساده كه توده عظيمي از مهاجرت در پي ازدواج صورت مي‌پذيرد اكتفا مي‌نمايند.

تحقيق حاضر تنها اقدام سطحي را براي پر كردن خلاء در تحقيقات جغرافيايي انجام داده و در جستجوي راههاي براي تاكيد بر مشاركت زنان در نواحي روستايي جهت دستيابي به توسعه همه جانبه مي‌باشند شد سابقه اين گونه تحقيقات در ايران نسبتاً جديد است. سالهاي اخير شاهدي بوده است بر انفجاري در مطالعاتي كه زنان و نقش آنان را در اقتصاد بررسي مي‌نمايند. در غالب اين مطالعات ضرورت تغيير نقش و جايگاه زنان در زمينه‌هاي وسيعتر اجتماعي مورد تاكيد قرار گرفته است. اگر چه زنان شهري از سوي دانشمندان جامعه شناسي مورد توجه بيشتري قرار داشته‌اند، ليكن در اكثر موارد زنان روستايي علي‌رغم مشاركت فوق‌العادشان در زندگي اقتصادي عمدتاً مورد فراموشي قرار گرفته‌اند. زنان روستايي كه به پايين‌ترين قشر جامعه تعلق دارند شايد نامرئي‌ترين مشاركت كنندگان در فرايند اقتصادي باشند در حاليكه زنان شهري به لحاظ اينكه بيشترين ظهور را در زندگي اقتصادي خود دارند، نرخ مشاركت‌شان نيز در فعاليتهاي اقتصادي بيشتر و بهتر برآورد شده است.

برخلاف نرخ مشاركت مردان به نظر مي‌رسد مشاركت زنان نسبت به يك دسته از عوامل اكولوژيكي، اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي حساس باشد. حتي اصول بنيادي تقسيم كار جنسيتي نيروي كار نيز از ناحيه‌اي به ناحيه ديگر تغيير‌پذير است بدين ترتيب ملاحظات فوق‌انگيزه اصلي براي مطالعه اين مساله را فراهم ساخته است.
-1- بيان مساله:

از آنجائيكه سازماندهي توليد در بسياري از روستاهاي كشورمان بر سازمان خانوادگي استوار است، مي‌توان بر اهميت نقش افراد خانواده پي برد. با توفيق در تقسيم كار جنسيتي در واحد خانوار روستايي، مي‌توان به وظائف بيشمار آشكار و نهان زنان در مقابل وظايف مردان (بويژه نقش سرپرست خانوار) اشاره كرد. بطور كلي در كنار كاركرد خانوادگي (نگهداري و پرورش كودكان و انجام خدمات مربوط به خانه) و ايفاي نقش همسري زنان روستايي چه به صورت مستقيم و يا غير مستقيم در امور گوناگون مربوط به توليد نيز نقش دارند. هر چند كه كمتر به عنوان شاغل محسوب مي‌گردند و عمدتاً اينگونه وظائف با امور خانه‌داري ادغام گرديده و جزو وظائف روزمره آنان به شمار مي‌رود. بنابراين نقش توليدي زنان روستايي به صورتي پنهان به انجام رسيده و كمتر تجلي اقتصادي و حتي اجتماعي يافته است. اگر چه تاثير اينگونه فعاليتها در درآمد كل خانوار غير قابل انكار مي‌باشد ليكن، سنجش ميزان اين تاثير و اثرات حذف آن از درآمد خانوار مشكل است چرا كه درآمد زنان عمدتاً به صورت جانبي بوده و صرف موارد روزمره و هزينه‌هاي جاري كودكان و … مي‌گردد و يا اصولاً ماهيت برخي از فعاليتهاي زنان به گونه‌اي است كه بيش از آنكه درآمد زا باشد، سبب صرفه‌جويي در هزينه‌هاي جاري خانوار مي‌گردد.

از آنجائيكه بنيان اقتصادي قريب به اتفاق روستاهاي كشور كشاورزي و فعاليتهاي وابسته بدان مي‌باشد، بهره‌گيري از نيروي كار زنان عمدتاً در امور حاشيه‌اي، پرزحمت و بعضاً طاقت‌فرساست، از آن جمله، نشا كردن، وجين، شيردوشي، توليد لبنيات، قالي‌بافي و توليد صنايع دستي، تهيه هيزم و تهيه و جمع‌آوري سوخت و مانند آن بدينسان اگر چه نقش زنان اهميت بارز اقتصادي دارد اما از لحاظ اجتماعي مورد ارزشگذاري مناسب قرار ندارد. در واقع بي سبب نيست كه با ارتقاء سطح آگاهي و افزايش درآمد خانوار و نهايتاً بهره‌گيري از دانش فني (تكنولوژي) نقش اقتصادي در فعاليتها كاهش مي‌پذيرد.

با نظر به روندهاي جاري در مي‌يابيم كه نقش اشتغال در توسعه روستايي بسيار كم‌رنگ و حاشيه‌اي است و با توجه به شرايط موجود كار زنان بايد ديد چگونه مي‌توان نقش هدايت شده‌اي براي زنان در فرايند توسعه تعيين نمود؟ و به طور كلي با پيشبرد توسعه همه جانبه در روستاها چگونه مي‌توان زنان را كه عمدتاً از اين فرايند متضرر شده و يا تبديل به نيروهاي غيرفعال و صرفاً يك زن خانه‌دار مي‌گردند به جريان توسعه سوق داد.

بدين ترتيب اگر بپذيريم كه يكي از اهداف اساسي توسعه مكاني- فضاي با ابعاد اجتماعي- اقتصادي ارتقاء منزلت و شان انساني است بايد بپذيريم كه در نظر گرفتن نقش و جايگاه زنان روستايي در برنامه‌هاي توسعه فرهنگي و اجتماعي- اقتصادي روستا نه تنها امري ضروري است بلكه در روند توسعه امري حياتي به نظر مي‌آيد.


1-2- اهميت و ضرورت تحقيق:

در مورد كار سخت و طاقت فرساي زنان روستايي بسيار نوشته‌اند، محققين متعددي نشان داده‌اند كه زنان روستايي در بسياري از نقاط جهان از فقر و سختي معيشت در عذابند، گزارشهاي فراواني در مورد نقش موثر زنان روستايي در تامين نيروي كار كشاورزي، توليد مواد غذايي، فرآوري محصولات زراعي و دامي و … تدوين شده است.

اما شايد آنقدر كه پژوهشگران از شرايط كار و زنان روستايي متاسف مي‌شوند زنان روستايي از آنچه كه هستند كمتر رنج مي‌برند و نسبت به آنچه مي‌توانند باشند و بايد باشند تصوير روشني در ذهن ندارند.

ملاك پژوهش‌گران و انديشمندان مسائل زنان روستايي شاخصهايي از زندگي است كه در مخيله زنان روستايي هم شايد نگنجد، معيار اينكه زن روستايي هم انسان است، حق حيات و تصميم‌گيري دارد، اجازه انتخاب بايد داشته باشد استقلال اقتصادي مي‌تواند موجب توانمندي او در تربيت فرزندان بشود، مشاركت مي‌تواند لذت مفيد بودن براي جامعه را به او بچشاند.

اينها معيارهايي است كه شايد زن روستايي چندان به آن نيانديشيده ولي حداقل پنجاه سال است كه دنيا به آن فكر مي‌كند. گرچه برخي از كشورها در منظومه آنچه كه دنيا به آن انديشيده، قرار نگرفته‌اند و يا خيلي دير به اين مدار پيوسته‌اند ولي بهر حال براي هر كشوري كه خواستار تعالي انسان‌ها از جمله زنان روستايي است شناخت آنچه كه ديگران گفته‌اند و عمل كرده‌اند ضروري است.

براي به دست آوردن يك معناي مفيد و عامي از توسعه امور زنان، بايد دو مفهوم برابري جنسيتي و مشاركت در فرايند توسعه كنار يكديگر واقع شوند.

با توجه به واقعيتهاي ملموس جهاني، متاسفانه زنان از موقعيتي نامطلوب در سطح بين‌المللي برخوردارند كه بر اساس بررسي انجام شده در كتاب زنان جهان (1970-1990) كه توسط سازمان ملل متحد منتشر شده است اين واقعيت آشكار شده كه چه در كشورهاي در حال توسعه و چه در كشورهاي توسعه يافته- اعم از فقير و غني- تمامي اطلاعات موجود نشانگر تبعيض عليه زنان است و آنها از كليه امكانات لازم جهت بالا بردن اوضاع كمي و كيفي خود محروم مانده‌اند و در برنامه‌ريزي نيز حداكثر از اولويتهاي ثانوي برخوردار مي‌شوند.



1-6- روش شناسي تحقيق:

به منظور كسب آگاهي و بصيرت درون- ناحيه‌اي و برون - ناحيه‌اي و بدست آوردن بينش در مورد آينده متغيرهاي وسيعتر ماوراء ناحيه‌اي و ناحيه‌اي در رابطه با نقش فعاليت و مشاركت زنان، اطلاعات سرشماري و از جمله زنان شاغل بر اساس تعاريف مركز آمار تجزيه و تحليل شد.

اخيراً دانشمندان به طور فزاينده‌اي نواحي را به عنوان واحدهاي مطالعه براي تجزيه و تحليل مسايل اجتماعي به كار مي‌گيرند. نواحي كلان شامل يك يا چند كشور و يا واحدهاي كوچكتر مانند روستا به عنوان چاره‌اي براي نكات ضعف و محدوديتهاي موجود در مطالعاتي كه بر اساس داده‌هاي متراكم به هم پيوسته در سطح ملي يا استاني انجام مي‌شود محسوب مي‌گردد.

اتكاء بيش از حد آنها بر شرايط خاص و منحصر به فرد فرهنگي فايده آنها را محدود مي‌كند. اگر تجزيه و تحليل‌هاي تراكمي از تعميم‌گرايي‌هاي فوق‌العاده ضربه بخورند، مطالعات روستايي نيز در جاي خود از خاص‌گرائي فوق‌العاده مسايل در بكارگيري آن به عنوان واحدهاي تجزيه و تحليل مورد استفاده خواهند بود. چرا كه يافتن روستاي تيپيكي كه بتواند به عنوان واحد تجزيه و تحليل به كار گرفته شود بسيار بعيد است.

از سوي ديگر هر نتيجه‌گيري و توضيح مناسبي در مورد كشور و حتي بخش بزرگتر آن به عنوان يك كليت، تنها به طور اجتمالي و بسيار كلي مي‌تواند براي يك واحد ميكروسكوپي مانند روستا اساس تجزيه و تحليل قرار گيرد.

كشور ما- ايران- نيز از لحاظ شرايط اكولوژيكي و كثرت روستاها داراي خصوصيات ويژه‌اي مي‌باشد چرا كه پهنه كشور از شمال به جنوب و از غرب به شرق از موزائيك اقاليم و فرهنگهاي متفاوتي تشكيل شده است. به گونه‌اي كه هر يك شرايط اجتماعي- اقتصادي ويژه‌اي را خلق مي‌نمايد، لذا روستاهاي كوچك و بزرگ متعددي كه تعداد آنها حدوداً 62000 روستا بالغ مي‌گردد به لحاظ محدوديت در منابع طبيعي از جمله آب و خاك در عرصه اين سرزمين پهناور پراكنده شده‌اند و بر مناطق جلگه، دشت، كوهستان و صحرا جاي گرفته‌اند لذا سخن گفتن از روستاهاي ايران به طور كلي نمي‌تواند تجزيه و تحليل درستي را به دست دهد و همچنين جستجوي روستاي تيپيكي كه بتواند بيانگر خصوصيات كل روستاها باشد بي‌نتيجه خواهد بود. بدين ترتيب در مطالعه حاضر بررسي ماهيت و كيفيت نقش و جايگاه زنان در توسعه روستا با ديدگاه ناحيه‌اي مورد نظر مي‌باشد. زيرا با توجه به تفاوتهاي وسيع در سطوح و نحوه گسترش اشتغال زنان بين كشورها و حق در درون يك كشور و ناحيه، بكارگيري ديدگاهي جغرافيايي بر مساله براي رسيدن به هر نتيجه معني‌داري و يا تعميم گرايي ضروري مي‌نمايد.

اكثر محققين به طور اصلي از ساير نظامات علوم اجتماعي پيروي كرده‌اند. در حاليكه تجزيه و تحليل مشاركت زنان در فعاليتهاي اقتصادي بر مبناي واحدهاي تراكمي وسيع نياز به اتخاذ يك ديدگاه جغرافيايي بر مساله داشته است. نواحي جغرافيايي به عنوان يك واقعيت زندگي عضوي از كليت اركانيكي ايران را تشكيل مي‌دهد كه به لحاظ كنش‌هاي پيچيده خواص اجتماعي- فرهنگي، مباني اقتصادي و پيشينه‌هاي تاريخ در درون يك قلمرو اكولوژيكي مشخص شخصيت خاص مي‌يابد به عنوان واحد تجزيه و تحليل مسائل بكار رود.