توضیحات:
مقاله بررسي آمار و كاربرد آن در مديريت (مناسب براي دوره دبيرستان) در 40 صفحه ورد قابل ويرايش

مقدمه

بي هيچ گفتگوي براي آنكه تحقيقات اجتماعي عصر ما اساس استواري داشته باشد بايد از كمك آمار برخوردار باشد بحث از اهميت آمار در علوم اجتماعي و همبستگي دقيق و عميقي كه در حال حاضر ميان تحقيقات اجتماعي و آماري وجود دارد زائد به نظر مي رسد. از زماني كه روش هاي آماري در تحقيقات اجتماعي وارد شده است طرز تلقي و نحوة تبيين و توجيه مسائل دگرگون شده و در جنبه و جهت كمال و دقت بيشتر پيش رفته است.

مؤسسه مطالعات و تحقيقات اجتماعي نيز از هنگاميكه پي افكنده شد اين نكته را در نظر داشت و براساس همين طرز تفكر از يك طرف در برنامه دورة فوق ليسانس مؤسسه درس مقدمات آمار و نيز درس تخصصي آمار پيشرفته منظور شدو در دورة تكميلي (فوق ديپلم) و همچنين دورة ليسانس علوم اجتماعي، درس آمار از دروس اساسي تلقي گرديد. همچنين لزوم استفاده روز افزون از روشهاي آماري در اقتصاد نوين موجب شده است، دانشگاهها و مؤسسات عالي آموزشي كشور درس آمار را جزو دروس بنيادي در برنامه‌هاي آموزشي علوم اداري و بازرگاني، اقتصادي، اجتماعي، مهندسي، پزشكي و ساير رشته‌ها منظور نمايند.


كليات

از واژه آمار سه معني متفاوت استنباط مي شود. در وهله اول از كلمه آمار اطلاعات آماري متبادر به ذهن است. مانند آنكه گفته شود «اداره كل گمرك آمار واردات و صادرات شش ماهه اول سال را منتشر نمود.» در اين جمله واژه آمار و اطلاعات و ارقام مترادف است. مفهوم ديگر آمار تئوري آمار مي باشد، كه در آن اصول و قواعد رياضي پايه محاسبات و فورمولهاي آماري مطرح است. مفهوم آخري واژه آمار روشهائي است كه در جمع آوري و طبقه بندي و تجزيه و تحليل و تعبير تفسير حقايق و داده‌هاي آماري مورد استفاده واقع مي شود.

موضوع اين تحقيق مطالعه روشهاي آمار در علوم اداري، بازرگاني، اقتصاد و اجتماعي است كه بوسيله آن اطلاعات و حقايق لازم جهت تصميم گيري جمع آوري طبقه بندي و تجزيه و تحليل و مورد تعبير و تفسير قرار مي گيرد. با وجود آنكه بكار بردن روشهاي آمار در بسياري از رشته‌هاي علوم و فنون چون روانشناسي، زيست شناسي، تعليم و تربيت و علوم بهداشتي از مدتها پيش معمول و متداول بوده است، با اين وجود در سالهاي اخير استفاده از آن در هيچ يك از رشته‌هاي مزبور به اندازه‌اي كه در امور اداري، بازرگاني و اقتصاد و علوم اجتماعي و صنعت بكار مي رود توسعه نيافته است.

امروزه مطالعه روشهاي آمار براي اشخاصي كه در فعاليتهاي بازرگاني، صنعتي و اقتصادي كار مي كنند اجتناب ناپذير است و استفاده از وسايلي كه اطلاعات متنوع و بيشمار مربوط به جنبه‌هاي مختلف عمليات توليد و توزيع را در دسترس قرار ميدهد، براي اخذ تصميمات مناسب و توفيق در رقابت بازرگاني، ضرورت يافته است. تا چندي قبل نقش آمار در مديريت، جمع آوري اطلاعات مربوط به عمليات گذشته بود. با وجود آنكه اطلاعات مربوط به عمليات گذشته راهنماي حل مسائل موجود است، با اين وجود در حال حاضر از جمع‌آوري و تجزيه و تحليل اطلاعات آماري در طرح ريزي‌هاي اقتصادي و اجتماعي استفاده مي شود و بوسيله آن عمليات مقرون بصرفه را كه در آينده بايد انجام پذيرد پي ريزي مي كنند.

دليل اساسي استفادة روز افزون از روشهاي آمار در علوم اجتماعي و امور اداري و بازرگاني و اقتصاد لزوم بكار بستن شيوة مديريت علمي در فرايند تصميمگيري است كه بايد بر پايه اطلاعات و حقايق و بطريق عيني و روش علمي انجام شود. بدين ترتيب پاية مديريت صحيح را اطلاعات و حقايق آماري تشكيل مي دهد. اطلاعات و حقايق آماري بصورت جدا از هم در هر مورد خاص قابل تجزيه و تحليل و سنجش و مقايسه است و در فعاليتهاي اداري، چون تعيين هدفها و ارزيابي عمليات و اندازه‌گيري پيشرفت كارها و تعيين نقايص و مشكلات، بكار مي رود.

دليل ديگر استفاده از آمار در مديريت، توسعه و گسترش حجم عمليات در سازمانهاي جديد است كه موجب افزايش و عدم تمركز و پراكندگي تشكيلات شده و نظارت و كنترل را براي مديران امري دشوار ساخته است. محدوديت منابع و تنوع مواد خام و پيچيدگي روشهاي توليد و ايجاد محصولات فراوان و اشكالات توزيع و لزوم استفاده از وسايل جديد و تسهيلات نوين در مؤسسات فروش، مسائل و مشكلات فراواني براي اداره كنندگان سازمانهاي دولتي بازرگاني و صنعتي بوجود آورده است.

در شرايط موجود حتي براي مديران مجرب و متخصص نيز امكان ندارد بدون مطالعه و بررسي حقايق و اطلاعات مربوط، جزئيات امور مؤسسات خود را مورد نظارت و كنترل قرار دهند و سياست و خط مشي‌هاي مناسبي جهت توسعه عمليات اتخاذ نمايند.

تعاريف و اصطلاحات

آمار علمي است كه مشخصات كلي يا خصوصيات جامعه‌هاي آماري را با توجه به شرايط كيفي مربوط، بصورت كمي مورد مطالعه قرار ميدهد. اين مطالعه با مفاهيم چندي مربوط مي گردد كه بترتيب در زير تشريح مي شود:

جامعه آماري

اولين موضوعي كه در بررسيهاي آماري بايد بدان توجه نمود جامعة آماري است. جامعه از لحاظ آمار به مجموعه‌اي از افراد اطلاق ميشود كه لااقل داراي يك صفت مشخص كننده باشد. البته، در آمار منظور از جامعه فقط مجموعه‌اي از افراد انساني نيست، بلكه هر نوع پديده‌اي را كه موضوع بررسي قرار گيرد ميتوان به اين عنوان ناميد.

صفات مشخص كننده جامعه

همانطور كه گفتيم افراد جامعه بايستي حداقل از حيث يك صفت با هم مشترك باشند و همين صفت مشترك افراد يك جامعه آماري را صفت مشخص كننده جامعه مي نامند و جامعه آماري را به آن نام مي خوانند.

صفات متغير جامعه

برخلاف صفت مشخص كننده جامعه كه براي كليه افراد آن جامعه يكي است، افراد جامعه آماري غالباً از حيث مشخصات ديگر با يكديگر اختلاف دارند. مثلا يكي از صفات متغير، طول قد افراد است. زيرا بدون شك افراد از حيث قد با يكديگر اختلاف دارند. جامعه ممكن است داراي صفات متغير بيشمار باشد كه اغلب موضوع بررسيهاي آماري قرار مي گيرد. ولي آنچه بايد بدان توجه نمودصفت مشخص كننده جامعه مي باشد كه حائز اهميت فراوان است.

نمونه

نمونه به جزء يا قسمتي از يك جامعه آماري اطلاق ميشود كه نماينده مشخصات افراد آن جامعه باشد. البته نمونه گيري بايد مطابق قواعدي انجام پذيرد تا بتوان معرف مشخصات و صفات كلي جامعه موضوع تحقيق گردد.

داده‌ها

در تحقيقات آماري ابتدا تعدادي عدد به دست مي آيد و اين اعداد هر يك اندازه و يا ارزشي از صفات موضوع تحقيق در جامعه مورد نظر مي باشد كه به مجموع آن اعداد «داده‌هاي آماري» اطلاق مي شود.

آمار توصيفي و آمار استنباطي

هر گونه تصميم گيري در مديريت بايد از طريق جمع آوري و مطالعه و تجزيه و تحليل و تفسير اطلاعات و حقايق (داده‌هاي آماري) صورت پذيرد. البته اين امر مستلزم استفاده از روشهاي آماري است. در صورتيكه عمل جمع‌آوري و تجزيه و طبقه بندي و تفسير داده‌ها جهت توضيح و توجيه مسائل موضوع بررسي باشد، از روشهاي آمار توصيفي استفاده بعمل مي آيد. ولي هر گاه هدف تحقيق توجيه مشخصات جامعه بوسيله بررسي افراد نمونه باشد و يا آنكه هدف از بررسي اطلاعات تاريخي پيش گويي نسبت به حوادث آتي منظور نظر باشد، بايد روشهاي آمار استنباطي را بكار برد. از آمار توصيفي براي تعيين مشخصات جامعه و همچنين نمونه استفاده ميشود. ولي در آمار استنباطي از طريق نمونه‌گيري عمل تعميم نتايج نسبت به جامعه صورت مي گيرد.

پارامتر

پارامتر ارزشي است كه در نتيجه محاسبه و اندازه‌گيري مشخصات كليه افراد يك جامعه آماري (سرشماري) حاصل مي گردد. بدين ترتيب به اندازه‌هائي كه وضع عمومي جامعه آماري را توجيه نمايد پارامتر اطلاق مي شود. مانند كل جمعيت يك شهر.
جمع‌آوري اطلاعات

استفاده از روشهاي آماري جهت تجزيه و تحليل و حل مسائل مديريت امور اداري، بازرگاني و اقتصادي و علوم اجتماعي مستلزم مراجعه به منابع داخلي و خارجي و جمع‌آوري اطلاعات لازم از منابع مزبور است. در اين قسمت منابع و روشهاي عمدة جمع‌آوري اطلاعات تشريح گرديده است.

مشخصات نما

1- نما يك مقداري است كه بدفعات بيشتري از ساير اقلام يك سري در پخش فراواني ظاهر ميشود و مانند ميانه يك وسيله اندازه‌گيري تمايل بمركز است. مقدار نما تحت تاثير مقادير و يا وضع هيچيك از اقلام پخش فراواني قرار نميگيرد.

2- مقدار نما را ميتوان در يك پخش فراواني كه آغاز و انتهاي آن باز است و يا فرجه طبقات آن مساوي است بطور تقريب تعيين نمود.

3- اندازه حاصل از نمونه‌هايي كه مقادير پخش فراوانيهاي آن در حول دو نقطه متمايل بمركز باشد قابل اعتماد و اطمينان نيست.

4- در موقع تنظيم جدول پخش فراواني، انتخاب دلخواه فرجه طبقات و حد وسط طبقات ميتواند پيشتر از ميانگين و ميانه در مقدار نما مؤثر واقع گردد.


رابطه ميانگين و ميانه و نما

در يك پخش فراواني متقارن مقدار ميانگين و ميانه و نما مساوي خواهد بود. در پخش فراواني كه تا حد كمي داراي خميدگي و انحناء باشد، ميانگين اندازه‌ايست كه بيشتر از ميانه و نما تحت تاثير انحناء و خميدگي قرار دارد و اندازه ميانه در نقطه‌اي در حدود از ميانگين و از نما مي باشد.

خواص و كاربرد ميانگين ها

در يك پخش متقارن كامل، مقدار ميانگين و ميانه و نما مساوي است. بنابراين، انتخاب هر يك نتيجه واحدي را عايد مي سازد.

ميانگين حسابي داراي خاصيت محاسبه بيشتري است. اولاً همانطور كه گفته شد، مجموع انحرافات و اختلافات از ميانگين در يك پخش فراواني و يا سري اقلام مساوي صفر مي‌باشد. ثانياً، در نمونه‌گيري‌هاي متناوب از يك جامعه آماري، ميانگين نمونه‌ها بطور نسبي ثابت است. ثالثا، خاصيت قابليت جمع در ميانگين وجود دارد كه ميتوان بصورت موزون در محاسبه آنرا مورد استفاده قرار داد. بعبارت ديگر، بوسيله ميانگين ميتوان تعداد كثيري از سريهاي موضوع بررسي را با استفاده از ميانگين هر سري مشخص نمود. همچنين ميانگين حسابي يك اندازه‌اي است كه بيش از ميانه و نما ميتواند مورد اعتماد و اطمينان قرار گيرد.

چاركها

اندازه چارك اول عبارت است از ارزشي كه در محل 25% فراوانيهاي يك پخش قرار دارد. ميانه، بطوريكه ملاحظه شد، ارزشي است كه در محل 50 درصد فراوانيهاي پخش فراواني قرار داد. چارك سوم در يك پخش فراواني ارزشي است كه در محل 75% فراوانيها است. بنابراين چاركها مجموع سطحي افقي هيستوگرام (بافت نگار) يك پخش فراواني را به چهار قسمت مساوي تقسيم مي كند.

انحراف و پراكندگي

با وجود آنكه ميانگين، ميانه، نما، ارزشهائيكه اطلاعات يك پخش فراواني را بطور فشرده ظاهر مي سازد. معرف خصوصيات جامعه آماري بطور فشرده ظاهر مي سازد. معرف خصوصيات جامعه آماري بطور كلي مي باشد، با اين وجود اندازه‌هاي مزبور نميتواند تمام مشخصاتي كه مورد نظر ما است ارائه دهد. از اينرو، از روشهاي ديگر بمنظور اندازه‌گيري درجه انحراف و پراكندگي اقلام يك سري يا يك پخش فراواني از ميانگين‌ها بايد استفاده شود.

اندازه‌گيري ميزان انحراف اقلام و اجزاء داده‌هاي يك سري يا پخش فراواني حائز اهميت فراوان است. در واقع قسمت اعظم روشهاي آماري مربوط است به تعيين ميزان انحراف و پراكندگي و يا محاسبه ارتباط و همبستگي متغيرهاي پخش هاي مختلف آماري.

براي اندازه‌گيري ميزان پراكندگي و انحراف در سريها و پخشهاي آماري از چند روش استفاده مي شود. محقق هر يك از روشها را بر حسب اهميت و هدف و موضوع بررسي مورد استفاده قرار ميدهد. حال به تشريح روشهاي معمول در اين خصوص مي پردازيم.